Magnetische ‘infrastructuur’ van gammaflits waargenomen

[univers]

Nieuw onderzoek met een geavanceerd instrument heeft astronomen inzicht gegeven in de magnetische velden in het hart van een gammaflits (Nature, 5 december). Deze magnetische velden vormen de ‘infrastructuur’ van de ‘jet’ die bij zo’n kolossale explosie ontstaat. Gammaflitsen zijn de meest energierijke explosies in het heelal. Vermoed wordt dat de meeste van deze explosies ontstaan wanneer de kern van een zeer zware ster zonder brandstof komt te zitten, instort onder zijn eigen gewicht, en een zwart gat vormt. Dit zwarte gat genereert vervolgens bundels of ‘jets’ van deeltjes die zich een weg naar buiten banen door de instortende ster en met bijna de snelheid van het licht de ruimte in schieten. Op 8 maart 2012 detecteerde de NASA-satelliet Swift een gammaflits die bijna twee minuten duurde. De satelliet gaf de positie van de gammaflits, die de aanduiding GRB 120308A kreeg, automatisch door naar sterrenwachten over de hele wereld. Amper vier minuten later was de autonoom werkende 2-meter Liverpool-telescoop op het Canarische eiland La Palma al op het object gericht. Deze telescoop is uitgerust met een speciaal instrument, RINGO2 geheten, dat de eventuele polarisatie (‘voorkeursrichting’) van lichtgolven kan meten. Uit die polarisatie kan worden afgeleid hoe de magnetische veldlijnen in de bij een gammaflits uitgestoten materie georiënteerd zijn. Door in de loop van tien minuten maar liefst 5600 opnamen te maken, bracht RINGO2 de ontwikkeling van dit magnetische veld in kaart. De waarnemingen laten dat het licht van de nagloeiende gammaflits aanvankelijk voor 28 procent was gepolariseerd – de hoogste waarde die ooit bij een gammaflits is waargenomen. Dit percentage daalde geleidelijk naar 16 procent, waarbij de oriëntatie van het gepolariseerde licht niet veranderde. Dit gedrag wijst erop dat bij een gammaflits een grootschalig, gelijkmatig magnetisch veld wordt gegenereerd dat nog lang na de eigenlijke explosie in stand blijft. En dat betekent dat dit magnetische veld waarschijnlijk wordt gegenereerd door de ‘centrale motor’ van de gammaflits – het zwarte gat dus – en niet, zoals sommige modellen voorspelden, door instabiliteiten binnen de jet van deeltjes die de ruimte in wordt geschoten. (EE)



Meting van het gepolariseerde licht in de nagloeiende gammaflits GRB 120308A, door het RINGO2-instrument van de Liverpool-telescoop. (NASA Goddard Space Flight Center/S. Wiessinger)

http://www.nasa.gov/content/goddard/gli ... qBcAsTuJac