Wetenschappers in alle staten: heelal geeft goud prijs

Vragen, theorieën, ontdekkingen e,d, op het gebied van wiskunde, natuurkunde en chemie horen hier thuis.
Plaats reactie
Gebruikersavatar
Tammy
Forumbeheerster
Berichten: 80372
Lid geworden op: 04 feb 2005, 18:20

Wetenschappers in alle staten: heelal geeft goud prijs

Bericht door Tammy » 22 okt 2017, 02:57

Afbeelding
Twee neutronensterren klappen met ongekend geweld op elkaar. Voor het eerst zijn er zwaartekrachtgolven én licht waargenomen van zo'n botsing, 130 miljoen lichtjaar van de aarde. Dat levert ook bewijzen op voor de lang gezochte 'kilonova'. Bij zo'n explosie worden zware elementen als goud en lood de ruimte in geblazen.

Voor het eerst hebben natuur- en sterrenkundigen een kosmische gebeurtenis waargenomen met zwaartekrachtgolven én licht. Deze uitzonderlijke combinatie kwam vrij bij de botsing van twee neutronensterren, ultra-compacte overblijfselen van ontplofte zware sterren. De waarneming leert onder meer dat bij zo’n botsing goud, platina en lood de ruimte in worden geblazen.

Stan Bentvelsen, directeur van Nikhef (het Nationaal instituut voor subatomaire fysica), spreekt van ‘een enorm spannende ontdekking’. ,,De detectie, eerst door zwaartekrachtgolven en ogenblikkelijk gevolgd door waarnemingen met telescopen, markeert een nieuwe kennismaking met ons universum’’, aldus Bentvelsen. Het is de allereerste keer dat wetenschappers zowel zwaartekrachtgolven als elektromagnetische straling (gamma, röntgen, ultraviolet, infrarood, optisch en radio) hebben waargenomen van dezelfde gebeurtenis in de kosmos.

Bij de botsing zonden de twee neutronensterren ongeveer 100 seconden zwaartekrachtgolven uit. Deze rimpelingen in de ruimtetijd, in 1916 voorspeld door Albert Einstein, werden twee jaar geleden voor het eerst waargenomen. De golven waren afkomstig van een botsing van twee zwarte gaten en bereikten de aarde na een miljard jaar. Hun ontdekkers - Rainer Weiss, Barry C. Barish en Kip S. Thorne, werden dit jaar beloond met de Nobelprijs voor de Natuurkunde.

De opwinding van nu richt zich op de aanvullende waarneming van een lichtflits (twee seconden gammastraling) die vrijkwam toen de twee neutronensterren samensmolten. Daardoor werd het mogelijk de gebeurtenis met 70 telescopen en instrumenten op aarde en in de ruimte, ook optisch, waar te nemen. Dat leverde op zijn beurt weer spectaculaire ontdekkingen op, waaronder de lang gezochte ‘kilonova’, de explosie als twee op elkaar klappende neutronensterren samensmelten.

Ruimtelab.

Zo stelden ruimtetelescopen, waaronder de Hubble, vast dat bij de botsing goud, platina en lood de ruimte in werden geslingerd. De ontdekking van deze zware elementen ontrafelt het mysterie over de productie van elementen die zwaarder zijn dan ijzer. ,,We hebben dus eigenlijk een ruimtelab gevonden waarin materie ontstaat. Echt spectaculair’’, zegt Peter Jonker, verbonden aan de Radboud Universiteit.

De nu bekend gemaakte zwaartekrachtgolf, genaamd GW170817, werd op 17 augustus om 14.41 uur Nederlandse tijd waargenomen door de daarvoor opgerichte LIGO-dectoren in de Verenigde Staten. Dankzij razendsnelle samenwerking met de Europese Virgo-detector in Pisa (Italië) kon met een driehoeksmeting de bron nauwkeurig worden gelokaliseerd, aan de zuidelijke hemel. ,,Daardoor konden astronomen eigen metingen uitvoeren die adembenemende resultaten hebben opgeleverd’’, zegt Virgo-woordvoerder Jo van den Brand (Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam).

De twee neutronensterren botsen op een relatief korte afstand van de aarde op elkaar, op 130 miljoen lichtjaar.

Omdat het signaal van zwaartekrachtgolven dit keer 100 seconden aanhield leverde dat ook informatie op over hoe de sterren elkaar hebben vervormd . ,,Dat vertelt ons meer over hoe ze er van binnen uitzien’’, zegt Chris Van Den Broeck (Nikhef en de Rijksuniversiteit Groningen). Bovendien bieden zwaartekrachtgolven van dubbele neutronensterren ‘een geheel nieuwe manier om afstanden te meten in het heelal en is nu voor het eerst vastgesteld dat de snelheid van die golven nauwelijks afwijkt van de snelheid van het licht’, legt Van Den Broeck uit. ,,Een schat aan informatie dus.’’

'Nagloeier'.

Telescopen blijven de komende maanden de ‘nagloeier’ van de sterrenbotsing volgen om de samensmelting met onder meer de productie van goud en platina te blijven volgen. ,,Dat we meteen bij de eerste waarneming van een dubbele-neutronensterbotsing zulke nieuwe dingen vinden, is echt heel bijzonder’’, concludeert Virgo-woordvoerder Jo van den Brand. Net als vele andere natuurkundigen en astronomen kan hij zijn geluk niet op.

Frank Linde, leider bij Nikhef van het programma rond zwaartekrachtgolven, is benieuwd wat de toekomst nog zal brengen. ,,Meer dan 1 minuut kijken naar een zwaartekrachtgolf van twee op elkaar klappende neutronensterren. En dan ook nog eens gevolgd door enorm veel waarnemingen in het elektromagnetisch spectrum. Je zou denken: het kan bijna niet mooier worden! En toch verwacht ik dat het onderzoek nog veel boeiender zal worden.’’ Hij denkt daarbij ook aan de bouw van het Einstein Telescope project, een observatorium voor zwaartekrachtgolven met ‘als mogelijke hoofdprijs de locatie: Zuid-Limburg’. Als dat werkelijkheid wordt, is dat de zoveelste bevestiging van de belangrijke Nederlandse bijdrage aan het wetenschappelijk onderzoek naar zwaartekrachtgolven.

BRON.

Somewhere, something incredible is waiting to be known.

Carl Sagan.

gusteman

Re: Wetenschappers in alle staten: heelal geeft goud prijs

Bericht door gusteman » 22 okt 2017, 09:32

Inderdaad een fantastische waarneming.
Enerzijds omdat de kans zoiets effectief zo duidelijk te kunnen waarnemen bijzonder klein is maar ook omdat opnieuw een aantal theoretisch bewezen feiten nu ook werkelijk bewezen zijn.

Toch nog maar eens petje af voor al die knappe koppen die er in slagen om, louter middels denkwerk, verklaringen te vinden voor zaken die onverklaarbaar lijken.

Waarmee dan ook nogmaals bewezen werd dat er een onwrikbare constante bestaat: de logica van het heelal en de logica van de wetenschappelijke methode vallen netjes samen.

Plaats reactie