Effata Parochieblad, juni/juli/augustus 2012
De Franse regisseur Laurent Herbiet, bekend van films als Adieu De Gaulle, Le Chant des Sirènes en Manipulations, heeft aangekondigd de volgende zomer te beginnen met de verfilming van de Vatileaks. U kent de Vatileaks toch wel, die stroom van brieven en andere documenten over conflicten en intriges in het Vaticaan, die de laatste weken via de Italiaanse pers is uitgelekt? Er is stof genoeg voor een aantal afleveringen, lijkt me. Vatileaks Part I, II and III, zoiets als enkele decennia geleden de Godfather Part I, II and III, waarvan trouwens één aflevering ook gevuld was met Vaticaanse intriges. Of misschien wordt het wel een hele serie, een soap: de rooms-katholieke versie van Goede Tijden Slechte Tijden. Toen ik jong was, kwam er op de Nederlandse televisie een serie – mijn broer en ik vonden het echt verschrikkelijk – waar ook geen einde aan kwam: Peyton Place. Aan het eind van elke aflevering werd de kijker nieuwsgierig gemaakt naar wat er nog kwam door een ‘preview of the continuing story of Peyton Place’. Ik hoor het al klinken: ‘preview of the continuing story of Vatileaks’.
Terwijl ik dit schrijf, zit het hoofd van de Vaticaanse huishouding gevangen in een kamer op het politiebureau van Vaticaanstad. De goede man, in de media steevast de butler van de paus genoemd – het Vaticaanse jargon heeft voor die functie een mooie Latijnse naam: majordomus -, zou een rol gespeeld hebben in het lekken van aan de paus gerichte persoonlijke brieven. In zijn woonhuis zijn enkele dozen met (waarschijnlijk gefotokopieerde) vertrouwelijke documenten van de curie gevonden. Paolo Gabriele, zo heet de butler, mag wel iedere dag naar de mis, onder begeleiding van bewakers weliswaar, en hij krijgt het eten dat ook de dienstdoende gendarmes van de Vaticaanse politie krijgen (dat is trouwens weer iets anders dan de Zwitserse Garde, die knappe vrijgezellen met die leuke zwartepietenpakjes). Maar hij mag geen televisie kijken. Beter gezegd: hij kán geen televisie kijken, want in de kamer van het politiebureau hangt wel een kruisbeeld, maar er staat geen televisietoestel. Hij blijft dus verstoken van de wedstrijden van de Europese kampioenschappen voetbal. Ik zou er zelf geen enkele moeite mee hebben, maar Paolo misschien wel. Misschien houdt hij wel vreselijk veel van voetbal.
Daarom stel ik voor dat Paolo zo snel mogelijk politiek asiel in Nederland krijgt. Dan kan hij tenminste de finale van de EK nog zien. En als hij dan toch eenmaal hier is, moet hij ook meteen de hoogste koninklijke onderscheiding krijgen. Een pauselijke onderscheiding zal hij immers wel nooit meer krijgen. De man verdient een lintje. Sterker nog: hij verdient een eredoctoraat van de Radboud Universiteit.
De butler zorgt er namelijk voor dat de geschiedschrijvers hun werk kunnen doen: hij zorgt voor de bronnen. Met die bronnen kunnen de historici, die anders soms wel driekwart eeuw moeten wachten eer de Vaticaanse archieven voor het onderzoek geopend worden, nu veel sneller de werkelijke intriges achter de fraaie façade van het Vaticaan beschrijven.
Maar Paolo bewijst niet alleen de geschiedwetenschap een dienst, hij bewijst ook de kerk een dienst. We hebben uit de kwestie van het seksueel misbruik van minderjarigen geleerd dat alleen grote druk van buitenaf de rooms-katholieke kerk ertoe kan bewegen interne wantoestanden aan te pakken. Als de buitenwereld er niet van weet, ziet de kerk geen enkele reden om intern in te grijpen. Pas als iedereen meekijkt, komt er enig schaamtebesef en enig gevoel voor fatsoen in de gemijterde hoofden. Daarom: hoe meer onthullingen over fraude, over corruptie, over vriendjespolitiek, over hypocrisie, over interne machtsstrijd, over dubbele moraal enzovoorts, des te groter de kans dat er eindelijk eens iets aan gebeurt. Dus: lang leve de Vatileaks. Want dankzij de lekkende documenten kunnen we allemaal meekijken en kunnen we vaststellen hoe corrupt de wereld van het Vaticaan is. Ik zou zeggen: uitmesten die handel. Een grote schoonmaak heeft die Vaticaanse zwijnenstal nodig. Maar wie gaat het doen? De butler nu even niet.
Peter Nissen - Cultuur en kerkhistoricus