Hoe Christus in Kerstmis terechtkwam of het dogma van d

[taigitu]

Hoe Christus in Kerstmis terechtkwam of het dogma van de kribbe

Peter H. Samson*
*Waarnemend predikant van de First Unitarian Church of Honolulu, 18 dec. 1983.

Mensen die christus niet kunnen aanvaarden, hoeven zich niet door de christelijke mythe over Kerstmis in verwarring te laten brengen. Kerstmis was om te beginnen niet christelijk; het werd in hoofdzaak door historische gebeurtenissen gekerstend. In werkelijkheid is het feest net zo goed joods als christelijk; het is ook even Romeins als Zoroastrisch of heidens. Vaak is onze interpretatie van de prachtige mythen over Kerstmis en Pasen te letterlijk en niet breed genoeg. Van alle waarheden die met Kerstmis te maken hebben is de eenvoudigste tegelijk de diepste – namelijk dat het op de een of andere wijze voor de hele mensheid een tijd is waarin ze haar levensverwachtingen versterkt en aan haar nobeler impulsen uiting geeft. Het belangrijkste aspect ervan is dat men, los van de miraculeuze theologie en de stroom van geschenken waaronder we worden bedolven, in die tijd diep menselijke gevoelens beleeft.

Als we met de viering zelf beginnen, zien we dat lang voordat er sprake was van een christelijk kerstfeest, er kerstfeesten bestonden onder verschillende namen en dat er Christussen hebben bestaan onder andere namen lang voordat er een christelijke Christus was. Kerstmis is een van de oudste feesten op aarde, niet slechts 19 eeuwen maar ontelbare eeuwen oud, en gaat terug tot de dageraad van de mensheid, toen ze zich voor het eerst bewust werd van de omringende natuur. Alle religies waren vanzelfsprekend in oorsprong natuurgodsdiensten die uitdrukking gaven aan reacties van de mens op de hemel boven hem, op de terugkeer van de seizoenen, op de aarde onder hem en de wijze waarop dat alles het menselijk welzijn beïnvloedt. Een van de spannende gebeurtenissen van het jaar is altijd de schijnbare stilstand van de zon op zijn reis die hem uit het noorden wegvoert, waarna hij zijn terugreis begint: de winterzonnestilstand die aan de winterse aarde weer de belofte van licht en warmte brengt. De zon schijnt dan opnieuw geboren te worden, en in iedere cultuur zijn er in die tijd van het jaar feesten, hoe ze ook worden aangeduid. De heidense Romeinen vierden hun Saturnusfeest dat omstreeks 25 december zijn hoogtepunt bereikte. Het was een uitbundig feest waarin de nadruk lag op broederschap en waarbij geschenken werden uitgewisseld. Zelfs het onderscheid tussen slaven en vrije mensen werd enkele dagen vergeten.

De Romeinse keizers die tot het christendom waren bekeerd, te beginnen met Constantijn, trachtten het oude Romeinse geloof te onderdrukken en het christendom ervoor in de plaats te stellen, maar zonder succes. Ze ondervonden dat het gemakkelijker was de tempels af te breken en de godenbeelden te verbrijzelen dan in de ziel van een volk de denkbeelden uit te roeien die deel uitmaakten van de oude religie. Ten slotte zegevierde de kerk maar betaalde daarvoor haar prijs. Om het hart van de grote massa te veroveren, moest het christendom essentiële delen van de oude geloven adopteren. Eén historicus zei het als volgt: ‘De verslagenen schreven de wetten voor aan de overwinnaars.’ Het Saturnusfeest werd voor een belangrijk deel door de eerste christenen overgenomen, aangepast aan christelijke doeleinden en voorzien van christelijke symboliek. De terugkeer van de zon bijvoorbeeld, als bevrijder van de aarde uit de winterse kou, werd omgevormd tot de geboorte van Christus als de verlosser van de wereld van haar zonden. De overgang, die bestond uit het in zich opnemen van de bestaande religie, haar aanpassen aan hun eigen gewoonten en er hun eigen naamkaartje aanhangen, was gemakkelijk en praktisch.

Dat was ongeveer de manier waarop Christus in Kerstmis terechtkwam. De heidenen werden ertoe gebracht aan Christus te denken als aan de leven gevende zon en de warmte die deze de aarde schenkt. Uiteindelijk besliste de kerk dat de geboortedag van Jezus op 25 december moest zijn geweest, maar Jezus’ geboortedag werd door de eerste christenen helemaal niet gevierd. Zijn dood en wederopstanding werden als veel belangrijker beschouwd. Niemand had enig idee wanneer zijn geboorte had plaatsgevonden, en omdat 25 december al werd gevierd als de geboortedag van de zonnegod Mithras (de voornaamste rivaal van Christus wat de verering door het volk betreft), was het voor de opkomende nieuwe religie niet meer dan natuurlijk zijn geboortedag te gebruiken als de geboorte van de nieuwe god. En zo gebeurde het dat de aloude feestdag veranderde in de Mis van Christus – Kerstmis.

Wie was deze Christus? Hij was niet Jezus, want Jezus was een mens. ‘Christus’ was het Griekse woord voor wat de joden sinds lang de Messias noemden, de ‘gezalfde’, de langverwachte bevrijder die uit de hemel werd gezonden om de wereld van haar zonden en leed te verlossen. Er waren al christussen vóór hem geweest, vele, en onder verschillende namen, lang geleden.

Ongeveer 700 jaar vóór de tijd van Jezus leefde in Perzië Zoroaster. Net als Jezus was Zoroaster een mens voor hij een god werd. Na zijn dood ontstond het geloof dat hij uit een maagd was geboren en dat zijn geboorte door profeten was voorspeld die hem ‘verlosser noemden. Er ontstonden legenden dat Zoroaster als kind uit handen van een jaloerse Perzische heerser werd gered, dat hij de wijze mannen had verbaasd door zijn jeugdige wijsheid en dat hij wonderen had verricht. De ene bijzonderheid na de andere, precies in het patroon van Jezus die 700 jaar later verscheen. Mythen ontstaan geleidelijk rondom de herinnering aan een geliefd religieus leider.

De tijd die werd vastgesteld als de geboortedag van Jezus bleek ook de geboortedatum te zijn van Hercules (Heracles), de Griekse god-mens, die uit een maagd was geboren. Het was ook de geboortetijd van Krishna, de hindoe-god, in een grot uit een maagd geboren terwijl de herders over hun kudden waakten, ongeveer 5000 jaar geleden; ook de ouders van Krishna waren gevlucht voor een verdorven koning. Het was de geboortetijd van Bacchus (Dionysus), geboren uit een maagd en door Zeus als kind aangenomen. Ook was het de geboortetijd, omstreeks 25 december, van Tammuz, de god van de Assyriërs en Babyloniërs, die uit een maagd was geboren, evenals Attis, de frygische zonnegod.

Voor het geloof dat het mensenkind Jezus inderdaad op 25 december werd geboren bestaan niet meer redenen dan om te geloven dat hij bijvoorbeeld op 4 juli of met St. Michiel werd geboren. Maar de god-mens Christus, geboren uit het verlangen van de mens naar een verlosser, was een totaal ander wezen dan de mens Jezus. Christus was een verwachting, de hoop op een verlosser, een hartsverlangen – en een verwachting kan iedere dag worden geboren. Wat kon een geschikter tijdstip zijn dan de winterzonnestilstand, de dag waarop grote aantallen mensen al de komst vierden van de zonnegod, met zijn warmte en heerlijkheid, om de wereld van kou en zonden te verlossen – vooral omdat de christenen hoopten de heidenen ertoe te brengen de godsdienst van hun god te omhelzen?

Zo gebeurde het dat het dogma van de kribbe ontstond naast het kindeke Jezus. Bijna alles wat bij ons Kerstfeest hoort is er vanuit de omringende culturen aan toegevoegd. Oude geloofsopvattingen werden opgenomen en van een nieuwe naam voorzien; gebruiken werden geleend en omgewerkt om te voldoen aan de behoeften van een ander volk: het houtblok voor het kerstvuur in de haard; het geloof in vrede en welbehagen; de altijd groene boom met versieringen en geschenken eronder; de vriendelijke sfeer en de feeststemming; de mistletoe boven de deur met zijn boodschap van vruchtbaarheid. Al deze toevoegingen, zoals het dogma van de kribbe, heeft men zich toegeëigend en door de eeuwen heen meegevoerd op de feestelijke reis van de zon.

Die geloofsopvattingen en gebruiken die door de eeuwen heen aan de behoeften van een volk voldoen houden stand. Wat het hart niet bevredigt, raakt op de achtergrond en wordt vergeten; de eisen van het hart zijn oppermachtig. In iedere eeuw beleven mensen vreugde aan die aspecten van Kerstmis die tot hun hart spreken en negeren ze de rest. De menselijke natuur heeft een sterke behoefte de hoopvolle kant te zien van het leven dat zoveel wreedheid, zoveel schijn en leed kent.

Waar het bij Kerstmis om gaat is, dat het beste in onze menselijke natuur wordt bevestigd tegenover het slechtste. Het is een menselijke behoefte te geloven in goedheid en vriendelijkheid. Een wijs gezegde van onze Quaker vrienden dat stand heeft gehouden, luidt: ‘Het is beter één kaars aan te steken dan de duisternis te vervloeken.’ Kerstmis vertegenwoordigt niet alleen de geboortedag van Jezus of van Mithras, van Heracles, Krishna of Osiris – het is de geboortedag van iedereen, symbolisch gezien. Het edelste in de mens dat weerklank vindt in hetzelfde in de medemens – is de werkelijkheid. We kunnen innerlijk het besluit nemen dat dat voor ons niet omlaag zal worden gehaald of tot iets bovennatuurlijks zal worden gemaakt, dat voor ons en onze kinderen het eenvoudige, mooie, menselijke van Kerstmis zal voortleven.

http://www.theosofie.net/sunrise/sunris ... stmis.html

[Zoeker]

Het is een leuke traditie de kerst. De terugkeer van het licht. En daar past de Christus ook mooi als metafoor in. De Christus is immers ook 'het licht'. In feite kan je het ook zo zien dat we allen zwanger zijn van de Christus. Prettige bevalling!

[Il guercio]

Dat zal voor mij een zware bevalling worden, hetgeen mij dus niet bevalt. En ik durf mij bijna geen voorstelling te maken wat een lelijk kind dat zal worden, hetgeen zeker niet aan mij ligt!

Christus, het alles overstralende licht:



P.S.
Wat is het verschil tussen Chistus en dé Christus?

[taigitu]

Het is een leuke traditie de kerst. De terugkeer van het licht. En daar past de Christus ook mooi als metafoor in. De Christus is immers ook 'het licht'. In feite kan je het ook zo zien dat we allen zwanger zijn van de Christus. Prettige bevalling!

'Prettige bevalling?' Heb ik nog nooit van gehoord.........

[Zoeker]

'Prettige bevalling?' Heb ik nog nooit van gehoord.........

Het was scherts. De Christusbevalling is ook niet geheel pijnloos.
Vandaar dat ik het ook een goede metafoor vind.

[Zoeker]

Wat is het verschil tussen Chistus en dé Christus?

Onder Christus wordt over het algemeen Jezus bedoeld.
Dé Christus is de Christus in je zelf.

[Gast1]

Wat is het verschil tussen Chistus en dé Christus?

De r .................

[entropy]

Waarom moet alles altijd op Jezus draaien? "Christus"? Hoezo? Heeft hij überhaupt bestaan? Er zijn zoveel geweldige schrijvers, dichters, componisten, kunstenaars, wetenschappers die werkelijk iets hebben bijgedragen aan de mensheid! Maar nee, alles draait om één ding: een mens die God was. Ik erger mij daaraan.

[taigitu]

.
foutje

[Il guercio]

Wat is het verschil tussen Chistus en dé Christus?

De r .................

Haha, heel goed gezien!

[Il guercio]

Waarom moet alles altijd op Jezus draaien? "Christus"? Hoezo? Heeft hij überhaupt bestaan? Er zijn zoveel geweldige schrijvers, dichters, componisten, kunstenaars, wetenschappers die werkelijk iets hebben bijgedragen aan de mensheid! Maar nee, alles draait om één ding: een mens die God was. Ik erger mij daaraan.

En bovendien keer ik iemand die mij een opdoffer wil verkopen (tenzij hij mij er geld voor wil geven) echt de andere wang niet toe!

[entropy]

Dank je, Il Guercio. Van mij mogen ze hoor, en er zullen ook goede dingen aan zitten aan geloven (hoewel meer slechte), maar ik ervaar het als geestversmallend... :(

[Gast1]

Wat is het verschil tussen Christus en dé Christus?

Er is geen 'dé christus'.
Er is alleen maar christus en christus betekent zoveel als 'gezalfde'. Het is een onbaatzuchtige 'alverzoener'.
Blijkbaar ben je dat als je een zoon van god bent volgens de 'christelijke traditie' en Jezus was die zoon van god.
Ik ben daarvan overtuigd, maar Jezus was niet meer of minder de zoon van god zoals ik het ben of iemand anders, wie of zelfs wat dan ook.
God is een misbegrepen fenomeen en allerminst een tovenaar ende persoon.
Wanneer wij een dier of mens klonen, zijn wij daadwerkelijk de mens geschapen naar de evenknie van god en zijn wij zelf tot god verworden.
Iemand die een stervende kan redden van de dood, zou zich een god kunnen wanen en er zijn (medische- en andere) mensen die dat kunnen en ook doen.
De geredde mensen zijn dan zo blij, dat ze het een christus zouden kunnen noemen.
Een christus echter is veel meer dan dat alleen.

[Gast1]

Waarom moet alles altijd op Jezus draaien?

Van wie 'moet' dat dan en waarom zou je er gevolg aan geven?

"Christus"?

Ja, lees mijn definitie hierboven, in mijn vorige post.

Hoezo?

Als je wilt wel en als je niet wilt niet. Zoals je leest is dus iedereen en alles een christus.

Heeft hij überhaupt bestaan?

Jezus of christus? Ik kan er niet omheen dat ik niet kan geloven dat Jezus niet heeft bestaan. Jezus christus heeft bestaan net zoals entropy christus bestaat.

Er zijn zoveel geweldige schrijvers, dichters, componisten, kunstenaars, wetenschappers die werkelijk iets hebben bijgedragen aan de mensheid!

Mag ik nog even verder gaan? Wat dacht je van alle Moeders en Vaders en van alle mensen die anderen helpen? Hulde aan alle mensen die dieren helpen.
Waarom beperk je tot schrijvers, dichters, componisten, kunstenaars en wetenschappers?

Maar nee, alles draait om één ding: een mens die God was.

Nee hoor, jij bent het die je daar wat van aan trekt.
Ik lees zelfs dat je je daaraan ergert en daar draait het zich bij jou om, zie:

Ik erger mij daaraan.

Waarom zou je?
Probeer dat eens los te laten en laat de mensen waarbij het wel om Jezus, christus of het 'Flying Spaghetti Monster' draait, eens los.
Blijf bij jezelf, ontdek je zelf en ontdek christus in jezelf.
Als je christus ontdekt (en dat is helemaal niet moeilijk) leeft zich dat een stuk gemakkelijker, comfortabeler ende gelukkiger.
Je zult dan spoedig merken, dat je je ook niet meer ergert ...

[Gast1]

En bovendien keer ik iemand die mij een opdoffer wil verkopen (tenzij hij mij er geld voor wil geven) echt de andere wang niet toe!

Ik wel.
Word ik dan nóg een keer 'gemept', dan zijn de gevolgen voor de 'mepper' ...

[entropy]

Probeer dat eens los te laten en laat de mensen waarbij het wel om Jezus, christus of het 'Flying Spaghetti Monster' draait, eens los.
Blijf bij jezelf, ontdek je zelf en ontdek christus in jezelf.
Als je christus ontdekt (en dat is helemaal niet moeilijk) leeft zich dat een stuk gemakkelijker, comfortabeler ende gelukkiger.
Je zult dan spoedig merken, dat je je ook niet meer ergert ...

Daarom vind ik o.a. dit forum zo leuk: de good vibes! Ja, ik snap wel ongeveer wat je bedoelt, Gast1, maar laat ik dan zeggen dat de christenen die ik tegenkom mij vaak een "smalgeestig" gevoel geven dat ik onaangenaam vind. Dogma voert de boventoon! Zoals jij het hier schrijft is het bevrijdend! Maar ik denk niet dat doorsnee christenen "de christus in zichzelf" zoeken; integendeel: het is één en al "halleluja Jezus"... :(

[Fenna]

Mooi verhaal Taigitu.

Persoonlijk denk ik dat Jezus als mens heeft bestaan maar dat de dingen die hem in de bijbel worden toegedicht niet meer zuiver zijn, omdat de bijbel door velen is geschreven en her schreven met ieder zijn eigen interpretatie.

[entropy]

Er zijn zoveel geweldige schrijvers, dichters, componisten, kunstenaars, wetenschappers die werkelijk iets hebben bijgedragen aan de mensheid!

Mag ik nog even verder gaan? Wat dacht je van alle Moeders en Vaders en van alle mensen die anderen helpen? Hulde aan alle mensen die dieren helpen.
Waarom beperk je tot schrijvers, dichters, componisten, kunstenaars en wetenschappers?

Helemaal mee eens Gast1

[entropy]

Persoonlijk denk ik dat Jezus als mens heeft bestaan maar dat de dingen die hem in de bijbel worden toegedicht niet meer zuiver zijn, omdat de bijbel door velen is geschreven en her schreven met ieder zijn eigen interpretatie.

Precies! Ik denk dat als Jezus bestaan heeft, ik mij meer kan vinden in de boodschap zoals Gast1 hem interpreteert! Desalniettemin kun je soortgelijke interpretaties ook in het Hindoeïsme terugvinden...

[Determinist]