Kleine IJstijd: klimaatverandering van 1300 tot 1850
26 januari 2017 - Robin Bruggeman
Het debat over het klimaat en de opwarming van de aarde woedt al lange tijd. Het is een debat dat op wereldniveau gevoerd word, zoals te zien aan de conventie van Parijs in 2016. Veranderingen van het klimaat zijn niet alleen een verschijning van vandaag de dag: ook vroeger vonden er grote veranderingen plaats in de temperatuur. Van de 14e tot de 19e eeuw was er sprake van een Kleine IJstijd: wat voor effecten had deze IJstijd op het leven in die tijd?
Van middeleeuws klimaatoptimum naar Kleine IJstijd
Het middeleeuws klimaatoptimum vond plaats tussen 950 en 1250 n.Chr. In deze periode waren de temperaturen op het noordelijke halfrond behoorlijk mild: lange zomers en milde winters zorgden voor goede oogsten. De welvaart nam hierdoor toe. Aan deze periode kwam echter een eind. Het klimaatoptimum werd in de 14e eeuw opgevolgd door een lange, koude periode met strenge winters en kortere zomers: de Kleine IJstijd.
Honger en de Zwarte Dood
De gevolgen van de klimaatverandering waren vooral te merken in Europa. Koude winters en zware regenval hadden grote invloed op oogsten en veestapels. In 1315 leidde dit tot de Grote Hongersnood. Deze hield aan tot 1317 en verspreidde zich over Europa. Deze hongersnood kostte miljoenen mensen het leven. Hoewel de oogsten na 1322 weer beter werden, kwam de voedselproductie nooit meer op het oude peil terecht. Minder voedsel zorgde voor een minder goed immuunsysteem voor de bevolking. Dit was een van de redenen dat de Zwarte Dood in 1348 zo om zich heen kon grijpen.
Politieke gevolgen van de Kleine IJstijd
De voedseltekorten en klimaatverandering hadden ook politieke gevolgen. In China werd de Ming-keizer in 1644 afgezet, wat het einde betekende van de Ming-dynastie. De oorzaak was dat het volk na jaren van voedseltekorten en overstromingen de belastingen die hen opgelegd werden niet meer kon betalen. In Europa woedde van 1618 tot 1648 de Dertigjarige Oorlog, die werd deels veroorzaakt door slechte oogsten, voedseltekorten en de hierop volgende sociale onrust.
Oorlogsvoering tijdens de Kleine IJstijd
De Kleine IJstijd had ook directe invloed op het verloop van oorlogen. Een interessant voorbeeld hiervan is een oorlog tussen Zweden en Denemarken. Meren en rivieren raakten bedekt met een stevige laag ijs, waardoor ze begaanbaar werden voor legers. In 1658 leidde de Zweedse koning Karel X Gustaaf zijn legers over de Grote Belt. De Grote Belt is een zeestraat tussen Zweden en Denemarken. Via deze weg kon hij Kopenhagen binnenvallen. Ook in Nederland gebeurde dit. Tijdens de oorlogen van de Franse Revolutie konden de Franse invasielegers tijdens de strenge winter van 1794-1795 over de Maas. Tegelijkertijd lag de Nederlandse vloot vastgevroren in Den Helder.
Schilderkunst en positieve gevolgen
De Kleine IJstijd had niet uitsluitend negatieve gevolgen. Een positief gevolg was het effect van deze periode op de schilderkunst. Er zijn veel winterlandschappen overgebleven van bekende schilders. Daarnaast werd de aardappel in de 18e eeuw een belangrijk onderdeel van het Europese dieet: de aardappel was beter bestand tegen de strenge winters. Mogelijk hebben we ook de uitvinding van de fiets te danken aan de Kleine IJstijd. Een gebrek aan paarden zou geleid hebben tot een zoektocht naar andere vervoersmiddelen.
Met het oog op de huidige debatten rondom klimaatverandering is het extra belangrijk om deze perioden in de geschiedenis in het achterhoofd te houden. Verandering van het klimaat, of dat nu opwarming (middeleeuws klimaatoptimum) of afkoeling (Kleine IJstijd) is, heeft in het verleden zowel positieve als negatieve gevolgen gehad.
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/kle ... more-31174
Zelf ben ik van mening dat de opwarming van de aarde een onderdeel is van in de cyclusDagelijkse historische achtergronden bij het nieuws
Het middeleeuws klimaatoptimum: positieve opwarming van de aarde?
25 januari 2017 - Arnout van Bergenhenegouwen
Met de inauguratie van Trump en de aanstelling van enkele van zijn naaste medewerkers is de discussie over de opwarming van de aarde weer in volle kracht losgebarsten. Ook in de middeleeuwen kampte men al met een veranderend klimaat: zo staat de periode tussen 950 en 1250 n.Chr. bekend als het middeleeuws klimaatoptimum. Direct na het middeleeuws klimaatoptimum begon de kleine ijstijd. Deze duurde van grofweg 1300 tot in de 19e eeuw. Wat betekende deze periode van het middeleeuws klimaatoptimum voor het noordelijk halfrond?
Het middeleeuws klimaatoptimum
Het idee van een middeleeuws klimaatoptimum is niet oncontroversieel te noemen. Volgens sommige paleoklimatologen was er sprake van een warmere periode op het noordelijk halfrond. Volgens anderen was het wereldwijd zo. Het is om verschillende redenen moeilijk om hier een definitief antwoord op te geven: pas in de 19e eeuw begon men echt goed het weer en klimaat bij te houden en te registreren. Voor de periode daarvoor baseert men zich op historische documenten. Met behulp van deze documenten probeert men het klimaat te reconstrueren. Ook kan gekeken worden naar bijvoorbeeld de jaarringen in boomstammen: hieraan kunnen ook weersomstandigheden afgelezen worden.
Welvarend noordelijk halfrond
Het middeleeuws klimaatoptimum zorgde voor een relatief welvarende periode in Europa. In deze tijd breidden de Noormannen hun gebied uit. Zij richtten nederzettingen op in onder andere IJsland en Groenland. Door het relatief goede en warme weer konden ze daar komen. In andere delen van Noord-Europa steeg de agrarische productie en werden er meer verschillende soorten gewassen verbouwd. Er is bewijs voor grote en goede oogsten in Europa, wat wijst op milde winters en lange zomers. Heel interessant bewijs is misschien wel dat in deze periode de wijnproductie in Nederland redelijk succesvol was. Tegenwoordig is dat wel mogelijk, maar slechts op kleine schaal.
Het middeleeuws klimaatoptimum in hedendaags debat
In het hedendaagse debat over global warming wordt het middeleeuws klimaatoptimum regelmatig aangehaald. Volgens sceptici van global warming toont deze periode aan dat de gevolgen van de opwarming van de aarde lang niet enkel negatief zijn. Een warmere periode kan zelfs leiden, zoals destijds, tot een welvarender noordelijk halfrond. Aanhangers van de theorie van de opwarming van de aarde stellen dat de veranderingen destijds niet kwamen door menselijk handelen, zoals dat nu wel het geval is.
Arnout van Bergenhenegouwen
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/mid ... more-77789
van het universum. Dat wij mensen daar het nodige aan toevoegen...... JA.
Alleen denk ik wel dat er grote belangen gediend zijn met massale bangmakerij van de mens
en daarmee vergroting van macht en geld die het kan opbrengen. Hoe staat het met de
berichten over de klimaatverandering, in hoeverre zijn die integer?
Moeten we er met z'n allen aan werken om een positieve bijdrage te leveren en minimaal
onze eigen handel en wandel, in gebruik en verbruik van alles wat ons ter beschikking
staat, nader te bekijken,.. JA. Vanuit het principe van verantwoordelijkheid voor welke
'voetstappen' wij zelf nalaten op deze aarde.