Door Nausicaa Marbe.
Giftig antisemitisme in tekst van de NOS.
Soms kunnen excuses de te verontschuldigen fout verergeren. Neem de antisemitische tekst die de NOS over de Amerikaanse miljardair George Soros plaatste: een citaat dat een Derde Rijk-propagandist niet had misstaan. De gemaakte excuses daarvoor zijn bizar geformuleerd en de verklaring voor die fout roept nog meer vragen op. Dit kan niet worden opgelost via onze labbekakkerige sorry-cultuur: de opperbaas gaat zogenaamd ’door het stof’, ontkent met zwakke argumenten dat hier risjes speelden, en verder verandert er niks.
Met de teksten die de NOS over Soros produceerde, ging het van kwaad tot erger. Eerst stond daar in een portret: ’De Jood Soros steunt organisaties die regeringen openlijk bekritiseren en heeft zijn tentakels ver uitgestrekt in zowel de Europese als de Amerikaanse politiek.’ Dat leidde tot grote verontwaardiging, waarna de NOS de tekst aanpaste: ’de Jood’ en de ’tentakels’ verdwenen. Maar ze zagen het ter redactie zelf niet in. Er moest verontwaardiging van buitenaf komen, vooraleer iets gebeurde. Dat is al ongehoord voor een redactie die voortdurend de publiciteit zoekt met de noodzaak van diversiteit. Dat juist daar zulk giftig antisemitisme door de eindredactie glipt, is onbegrijpelijk. Of daar moet een generatie werken die antisemitisme nog niet herkent als de hakenkruizen op het Mediapark worden gekalkt.
Onzorgvuldig.
Na de correctie kwam de verklaring. De NOS zei dat de kop van het stuk, waarin de tentakels voorkwamen, ’onzorgvuldig en onjuist geformuleerd’ was. Vergis ik me, of is dat een understatement als het over nazitaal gaat? Maar de NOS blijft ontkennen dat nazitaal in het artikel sloop. Directeur NOS Nieuws Marcel Gelauff beweert: ’Natuurlijk zullen wij nooit woorden als ’de Jood’ of ’tentakels’ gebruiken. Wij hebben willen omschrijven hoe tegenstanders Soros framen, maar omdat we geen aanhalingstekens gebruikten, leek het alsof het onze eigen woorden waren.’
Talige brekebenen.
Vervolgens zou de journalist de tekst naar de eindredacteur hebben gebracht, die ’de associatie met het verleden niet legde en ’tentakels’ in de kop verwerkte’, aldus Gelauff. Goh, bijzondere types telt de NOS. Terwijl half Nederland over de formulering valt en de associatie met het bruine verleden herkent, werkt er bij de publieke omroep juist die ene persoon die zich van geen kwaad bewust is – als eindredacteur. Er rammelt van alles aan dit verhaal en de toestand op de redactie. Mogelijk werkt daar werkelijk iemand met onfrisse sentimenten over Joden en in het bijzonder over Soros en wordt dat niet erkend. Of er werken taalkneusjes die geen benul hebben hoe te parafraseren. Wie aanhalingstekens weglaat om een andere mening weer te geven, moet stilistisch bedreven genoeg zijn om het verschil tussen feit en mening aannemelijk te maken. Bij de NOS ging dat dramatisch mis. Of huizen daar talige brekebenen die zich niettemin wagen aan Joden en tentakels, in de veronderstelling dat het niet erg is hoe het overkomt, omdat Soros toch een Jood is en tentakels best een toffe metafoor zijn voor zijn bemoeienis? Niks mis mee voor wie het verleden niet kent.
Gebrek aan historisch besef verenigd met taalprutserij. Dat kán komen door falend onderwijs: slinkende beheersing van het Nederlands en het vervagen van de Tweede Wereldoorlog in het collectieve geheugen. Maar je verwacht niet dat de publieke omroep journalisten in dienst neemt die op beíde terreinen falen.
Rechts euvel.
Dan nog iets: in een ander NOS-bericht over de bom die bij Soros bezorgd is, staat dat hij door zijn opvattingen ’een favoriet mikpunt van rechts’ is. Werkelijk? Bij de NOS is ’rechts’ kennelijk een bulkterm voor al het ondemocratische in politiek en samenleving, alsof rechts niet liberaal, niet christendemocratisch, niet voor democratie, mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en humane tradities van hulp aan vluchtelingen kan zijn. Weinig weten ze kennelijk ook van hoe Soros zich na het verdwijnen van het IJzeren Gordijn in Oost-Europa inzette voor democratische hervormingen, waarbij hij vooral rechtse partijen trof die zijn democratische idealen koesterden, in tegenstelling tot de linkse bolwerken die de totalitaire geest van het communisme in ere hielden. In de andere, inmiddels gecorrigeerde ’tentakel’-tekst staat dat nationalisten, conservatieven en populisten zich keren tegen Soros’ liberale principes. Waarbij populisme voor de vooringenomen NOS kennelijk alleen als rechts euvel doorgaat, tja.
Woekeren.
Ten laatste: hoe oud is die eindredacteur toch die geen weet had van het bruine verleden? Misschien is zijn falen ook een gevolg van de verjonging die overal doorgevoerd is, waardoor vakkrachten met een geheugen vervangen zijn door onnozelaars. Mag die eindredacteur nieuwe, racistische ’onzorgvuldigheden en onjuistheden’ plegen? Marcel mag het zeggen. Feit is dat je zulke fouten niet kunt afdoen als incidenten die met een stevig gesprek worden afgedaan. Achter het niet herkennen van rassenhaat woekert een mentaliteit die niet verdwijnt met een berisping. Doorgaans kom je die tegen bij politiek onzindelijke types die geen probleem hebben met het verwerpelijke framen van Soros als rijke Jood die het politieke wereldtoneel zou gijzelen. Die daarin een algehele Joodse slechtheid zien, weerspiegeld door een enkeling. Hen bedient de NOS met zo’n ongure kop die haar mysterieuze eindredacteur aan van alles deed denken, behalve aan de bron: nazi-Duitsland.
BRON.