ALMA-telescoop ‘filmt’ het verloop van een kolossale kosmische explosie

[univers]

Artist impression van de "reverse shock" echoot terug via de stralen van de gammastraal burst (GRB 161219B). Credit: NRAO / AUI / NSF, S. Dagnello

Astronomen hebben, met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), een filmpje gemaakt van het nagloeien van een gammaflits die in december 2016 plaatsvond. De terugslag, die ontstond nadat de krachtige jets van de gammaflits op het gas rond een zware ster inbeukten, duurde veel langer dan gedacht. De gammaflits werd getriggerd doordat een zware ster op meer dan 2 miljard lichtjaar van de aarde zijn miljoenen jaren durende gevecht tegen de zwaartekracht verloor en instortte. Het gevolg was een supernova-explosie, waarbij de kern van de ster in elkaar klapte tot een zwart gat. Het pas gevormde zwarte gat stootte kortstondig twee bundels van intense gammastraling uit – de eigenlijke gammaflits, die op 19 december 2016 werd geregistreerd door de Amerikaanse Swift-satelliet. In de weken daarna gloeide de gammaflits nog na op langere golflengten, waaronder de radiostraling waarvoor ALMA gevoelig is. Van de waarnemingen die in deze periode zijn gedaan is nu het allereerste ‘time-lapse’-filmpje van zo’n kolossale explosie gemaakt. Daarbij is ontdekt dat de omgekeerde schokgolf die optreedt wanneer de bundels gammastraling het weggeblazen materiaal van de voormalige ster treffen bijna een dag aanhield. De verwachting was dat het verschijnsel maar een paar seconden zou duren – net als de jets zelf. Het is pas voor de vierde keer dat astronomen de terugslag van een gammaflits op allerlei verschillende golflengten hebben kunnen waarnemen. Uit de ALMA-waarnemingen kan worden afgeleid dat deze jets evenveel energie bevatten als onze zon in een miljard jaar uitzendt. Dat lijkt veel, maar eigenlijk is het vrij weinig voor een gammaflits van dit type. Waarom deze gammaflits zo ‘zwak’ was, is nog een raadsel. (EE)


ALMA's time-lapse-film toont de "nagloed" van een krachtige gammastraaluitbarsting. Deze beelden van het millimeter-golflengtelicht onthullen details over de energie in de stralen van de GRB.

https://public.nrao.edu/news/2018-alma- ... /#PRimage2