Casus: Sterk spul, ethiek

De plek voor onderwerpen die de samenleving betreffen.
Plaats reactie
Gebruikersavatar
Susan
Ik Ben
Berichten: 8400
Lid geworden op: 19 apr 2012, 05:58

Casus: Sterk spul, ethiek

Bericht door Susan » 14 feb 2018, 12:48

De drie voorbeelden zijn niet uitgebreid beschreven, dat hoeft ook niet omdat het hier gaat om elkaar niet meteen
de maat te nemen, of te beschuldigen indien anderen er heel ander meningen en keuzes op na houden.

CITAAT:

Casus: Sterk spul, ethiek

Florence werkt al 28 jaar als verpleegkundige. Nu is er een klacht tegen haar ingediend. Voor het eerst. Ze wilde er eigenlijk niet over praten, maar het zat haar zo hoog, dat ze er uiteindelijk toch over begonnen is. “Ik zou niet empathisch geweest zijn,” zegt ze, terwijl de tranen haar in de ogen springen. Florence slikt en kijkt naar buiten. “Dat vind ik misschien nog wel het ergste. Ik herken me daar helemaal niet in.”

Dan is er Peter. Hij drinkt een biertje met zijn vriend Bram. “Zeg Peter,” zegt Bram, “ben jij eigenlijk al donor?” “Vorig jaar heb ik me ingeschreven in het donorregister. Maar met de keuze nee,” zegt Peter tussen twee slokken door. “Dus je bent geen donor?” “Klopt. Ik wil na mijn dood met rust gelaten worden.” “Asociaal zeg. Wat als je nou zelf een nieuwe nier nodig hebt? Zeker weten dat je dan maar wat blij bent met een donornier.”

En tot slot is er Leda. Leda is op bezoek bij haar oma. “Ik heb een bewogen leven gehad,” zegt oma. “Zo ongeveer alles heb ik wel meegemaakt.” Leda gaat elke woensdagochtend bij haar op bezoek. Dan leest ze de krant voor, met een kopje koffie erbij. Leda schenkt nog een tweede kopje in, en gaat verder met het artikel dat ze aan het voorlezen was: D66 koos voor een leeftijdsgrens om te voorkomen dat de huidige euthanasiewet wordt uitgehold als mensen eerder voor de optie ‘voltooid leven’ zouden kiezen. Maar in antwoord op de vraag van een 57-jarige man met een doodswens, antwoordde Pechtold donderdag dat hij hoopte dat in de toekomst “de beschaving zo ver gaat dat als iemand dit bij volle bewustzijn, zonder dwang en als langdurige wens eist, we dat bespreekbaar maken.” 1)

Drie thema’s
Florence en de patiënt die een klacht tegen haar indiende, Peter en zijn vriend Bram, en Leda met haar oma en de politicus op afstand. Zomaar drie situaties, zomaar drie grote thema’s. Thema’s die vragen om een gedegen inhoudelijke uiteenzetting. Maar belangrijker is om te kijken naar wat er gebeurt met Florence, Peter en Leda rondom deze thema’s. Ik vat daarom ieder van de voorbeelden nog eens samen in enkele zinnen:

Eén. Een patiënt verwijt een verpleegkundige die al jarenlang met hart en ziel haar werk doet, gebrek aan empathie. Twee. Iemand die ervoor kiest om geen donor te willen zijn wordt verweten dat hij asociaal is. Drie. Wie bedenkingen heeft bij het standpunt van D66 inzake zogenoemd ‘voltooid leven’, kan erop rekenen in het debat te worden weggezet als iemand die het beschavingsideaal dwarsboomt.

Misschien houdt het goede wel niet zo van grote woorden en stevige overtuigingen.

Onderliggende waarden
In de discussies over ethisch relevante onderwerpen spelen waarden, goede karaktereigenschappen, of idealen altijd een rol. In het voorbeeld van Florence is dat empathisch zijn. In het voorbeeld van Peter is dat omzien naar de ander. En in het voorbeeld van Leda gaat het om beschaving. Dingen die Florence, Peter en Leda alledrie belangrijk vinden. En precies daarom zit Florence met een knoop in haar maag, heeft Peter ineens het gevoel dat hij niet meer helder kan denken, en leest Leda met verbijstering het citaat van Alexander Pechtold voor.

Iemand niet empathisch noemen. Iemand asociaal noemen. Iemand het gevoel geven niet beschaafd te zijn. Drie voorbeelden waarin het maar zeer de vraag is of degene die de verwijten maakt het wel bij het rechte eind heeft.

Elkaar de maat nemen
Maar het gaat nog verder. Het zijn ook drie voorbeelden van hoe we elkaar de morele maat nemen, waar het om idealen gaat. Met een visioen van het goede voor ogen, kun je bergen verzetten. Ethiek is sterk spul. En dat is mooi. Maar het maakt ethiek ook tot een fikse valkuil. Want wanneer we menen het morele gelijk aan onze kant te hebben, is de verleiding groot om de ander moreel de maat te nemen.

Zo wordt ethiek, wanneer ze zich verbindt met het morele gelijk, ineens een middel om macht over de ander uit te oefenen. De wereld moet anders, dingen kunnen beter, en jij weet precies hoe en ook waarom. Degene die jouw mooie idealen niet onderschrijft of dwarsboomt, moet zo snel mogelijk op andere gedachten gebracht worden. Of je zult hem eens een lesje leren. Die zuster is niet empathisch. Je vriend is asociaal. Christenen doen maar afbreuk aan de moderne beschaving.
Maar in hoeverre rechtvaardigt jouw visioen dat je anderen de morele maat neemt?

Het goede houdt zich verborgen
Mondjesmaat en in kleine hoeveelheden gebruiken dus maar, die ethiek. Want misschien houdt het goede wel niet zo van grote woorden en stevige overtuigingen. Misschien houdt het goede zich liever in de schemering verborgen, in de schaduwen, de grijstinten. In het zwijgzame geduld van Peter met zijn vriend Bram. In de stem van Leda, die haar oma iedere week uit de krant voorleest, en nog een beetje koffie bijschenkt. In het besluit van Florence in de nachtdienst, om nog eventjes bij die angstige patiënt langs te lopen, die nu gelukkig slaapt.

Tekst: Angeline van Doveren
Bron: tijdschrift Zin in Zorg van Reliëf, juni 2017,

http://zorgethiek.nu/casus-sterk-spul-ethiek
voor wie weet, hoeft niets verklaard te worden
voor wie niet weet, is geen verklaring afdoende

gusteman

Re: Casus: Sterk spul, ethiek

Bericht door gusteman » 15 feb 2018, 10:14

Susan schreef:
14 feb 2018, 12:48
De drie voorbeelden zijn niet uitgebreid beschreven, dat hoeft ook niet omdat het hier gaat om elkaar niet meteen
de maat te nemen, of te beschuldigen indien anderen er heel ander meningen en keuzes op na houden.
Moeilijk hoor, beste Susan.
Niet zozeer moeilijk als in "quasi onmogelijk" maar eenvoudigweg moeilijk omdat elk van de situaties die worden beschreven door Angeline van Doveren wordt weergegeven vanuit de interpretatie van de waarnemer.
De schrijfster vermeldt er zelfs bij
... misschien houdt het goede wel niet zo van grote woorden en stevige overtuigingen.
maar laat achterwege te vermelden wat precies wordt bedoeld met "het goede".
Er wordt verwezen naar het gegeven dat iemand wordt verweten "asociaal" te zijn, zonder dieper in te gaan op de motivatie, de onderbouwing, die ertoe geleid heeft dat een standpunt werd ingenomen. Het streven naar een maatschappij waarin zwaar zieken niet meer jarenlang moeten wachten op een donor-orgaan kan bezwaarlijk worden gewaarmerkt als "niet goed".
Net zoals er geen rekening wordt gehouden met de motivering en onderbouwing die heeft geleid tot de uitspraken van Pechtold.

De kern, namelijk dat ethiek (of toch datgene wat daarvoor door moet gaan) als sterk argument kan ge- en ook misbruikt worden, is waar ..... maar kan en mag niet veralgemeend worden, want dan pas zou de maatschappij al haar waarde verliezen.
En het is net door elk geval apart af te wegen en te toetsen aan de huidige consensus dat de ethiek wordt veralgemeend.

Gebruikersavatar
Susan
Ik Ben
Berichten: 8400
Lid geworden op: 19 apr 2012, 05:58

Re: Casus: Sterk spul, ethiek

Bericht door Susan » 15 feb 2018, 14:31

gusteman schreef:
15 feb 2018, 10:14
Moeilijk hoor, beste Susan.
Niet zozeer moeilijk als in "quasi onmogelijk" maar eenvoudigweg moeilijk omdat elk van de situaties die worden beschreven door Angeline van Doveren wordt weergegeven vanuit de interpretatie van de waarnemer.
De schrijfster vermeldt er zelfs bij
... misschien houdt het goede wel niet zo van grote woorden en stevige overtuigingen.
maar laat achterwege te vermelden wat precies wordt bedoeld met "het goede".
Ze had het hier duidelijk over de drie voorbeelden en staat in het stukje wat heb je er 'afgeknipt' hebt:
"Misschien houdt het goede zich liever in de schemering verborgen, in de schaduwen, de grijstinten. In het zwijgzame geduld van Peter met zijn vriend Bram. In de stem van Leda, die haar oma iedere week uit de krant voorleest, en nog een beetje koffie bijschenkt. In het besluit van Florence in de nachtdienst, om nog eventjes bij die angstige patiënt langs te lopen, die nu gelukkig slaapt.."
Verder schreef je:
Er wordt verwezen naar het gegeven dat iemand wordt verweten "asociaal" te zijn, zonder dieper in te gaan op de motivatie, de onderbouwing, die ertoe geleid heeft dat een standpunt werd ingenomen. Het streven naar een maatschappij waarin zwaar zieken niet meer jarenlang moeten wachten op een donor-orgaan kan bezwaarlijk worden gewaarmerkt als "niet goed".
Net zoals er geen rekening wordt gehouden met de motivering en onderbouwing die heeft geleid tot de uitspraken van Pechtold.
Het gaat de schrijfster hier in het hele stuk alléén om het gegeven hoe vlug anderen klaar kunnen staan met hun oordeel en veroordeling.
Door anderen meteen de maat te nemen en/of te beschuldigen (al zijn motieven van de standpunten niet duidelijk) als ze onze mening niet delen en daar dan een etiket op te plakken, én te veroordelen als zijnde asociaal, niet empatisch en niet beschaafd te zijn...om het bij dit stuk te houden.

Dat herken ik heel goed, een erg nare gewoonte van mensen om anderen op die manier in een negatief hokje te plaatsen.
Ook is niemand aan een ander verantwoording schuldig waaróm ze een andere mening hebben, hoeven ze dus zelfs niet te onderbouwen, maar dat geeft een ander beslist niet het recht om dan direct maar een veroordelend toontje aan te slaan.
voor wie weet, hoeft niets verklaard te worden
voor wie niet weet, is geen verklaring afdoende

gusteman

Re: Casus: Sterk spul, ethiek

Bericht door gusteman » 17 feb 2018, 10:05

Dank voor het antwoord, beste Susan, maar ik vrees dat je de kwintessens niet hebt gevat:
gusteman schreef:
15 feb 2018, 10:14
De kern, namelijk dat ethiek (of toch datgene wat daarvoor door moet gaan) als sterk argument kan ge- en ook misbruikt worden, is waar ..... maar kan en mag niet veralgemeend worden, want dan pas zou de maatschappij al haar waarde verliezen.
En het is net door elk geval apart af te wegen en te toetsen aan de huidige consensus dat de ethiek wordt veralgemeend.
Door specifieke voorbeelden te geven gaat de schrijfster een stapje verder (doelpalen verzetten) en gaat het niet zozeer meer om ethiek maar wel om interpretatie.

Ethiek is een consensus, een overeenkomst betreffende gedragsregels die in een maatschappij worden toegepast.

Wat de schrijfster in het stukje aangeeft
"Misschien houdt het goede zich liever in de schemering verborgen, in de schaduwen, de grijstinten. In het zwijgzame geduld van Peter met zijn vriend Bram. In de stem van Leda, die haar oma iedere week uit de krant voorleest, en nog een beetje koffie bijschenkt. In het besluit van Florence in de nachtdienst, om nog eventjes bij die angstige patiënt langs te lopen, die nu gelukkig slaapt.."
is een interpretatie van bepaald gedrag. Zij schrijft er trouwens ook bij "misschien" waaruit volgt dat het net zo goed iets anders kan zijn, dat het geluk net zo goed niet in de schemering verborgen kan zitten, niet in de schaduwtinten, niet in het zwijgzame geduld. Of dit al dan niet zo is zal bepaald worden door interpretatie, maar niet door ethische normen ..... want daar gaat het over afspraken binnen de leden van een maatschappij. Afspraken die in eerste instantie de bedoeling hebben bepaalde waarden binnen die maatschappij te vrijwaren.

Dus geeft het geen pas om interpretaties van individuele gevallen aan te halen en die te toetsen aan ethische normen.

Ethiek is inderdaad sterk spul, en dat is doelbewust zo: ethische normen dienen als bescherming voor de maatschappij en verliezen hun kracht door ze te gaan interpreteren naargelang de individuele toepassing.
Geen enkele afspraak, regel of wet zal ooit kunnen beschreven worden op een wijze waarbij alle leden van een maatschappij erdoor beschermd worden maar er dient gestreefd te worden naar afspraken waarbij zo veel mogelijk leden bescherming genieten.

Met ethiek gaat het net eender: de ethische waarden kunnen nooit elk lid bescherming bieden maar dat sluit niet uit dat het belang van de groep altijd groter zal zijn dan het belang van het individu ... en dat dus ook het belang van de groep zal voorgaan op de belangen van het individu.
Daaruit volgt dan weer datgene waar de schrijfster tegenin gaat in het stukje in OP: er wordt met een vermanend vingertje gezwaaid naar diegenen die wijzen op de consensus, op de afspraken binnen de gemeenschap. Er wordt gezwaaid naar diegenen die de afspraken willen nageleefd zien, ook al kan dit meebrengen dat een enkeling "tussen schip en wal" terechtkomt.
Het zijn echter wel die bestaande ethische normen, èn het handhaven ervan, die er voor gezorgd hebben dat wij, als maatschappij, er in geslaagd zijn om tot op heden bepaalde onmenselijkheden uit onze samenleving te bannen.

Ik zou de schrijfster willen de volgende (tweedelige) vraag stellen: willen wij, als maatschappij, dat er ethische normen bestaan en dat die gehandhaafd worden? (ze niet handhaven zou behoorlijk zinloos zijn)
Of dienen er voor elk individueel geval aparte afspraken gemaakt te worden? En hoe zou dat dan moeten verlopen?

Plaats reactie