Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

De plek voor die wetenschappen waarbij niet wordt, of kan worden, voldaan aan wetenschappelijke criteria.
Plaats reactie
Gebruikersavatar
taigitu
Orakel
Berichten: 14687
Lid geworden op: 04 dec 2011, 14:37

Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

Bericht door taigitu » 20 jan 2016, 12:28

Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

Op vrijdag 10 juli 1908 was niet de Zuidpool de koudste plek op aarde, maar Leiden. En dat terwijl het daar toen volgens het KNMI een graad of zeventien was. WRM gebeurde dit? Het kwam niet door klimaatverandering, maar door de overgang van heliumgas naar vloeibaar helium. Om precies te zijn was niet heel Leiden, maar enkel het laboratorium van Heike Kamerlingh Onnes zo koud.

De race om de laagste temperatuur
Sinds zijn aanstelling in Leiden was Kamerlingh Onnes bezig met het bereiken van de laagste temperatuur op aarde. Niet omdat hij de internationale race naar de laagste temperatuur wilde winnen, maar omdat hij een theorie wilde toetsen. Hiervoor moest hij de overgang van een gas naar een vloeistof waarnemen. Dit gebeurt bij de zogenaamde overgangstemperatuur. Om het zo eenvoudig mogelijk te houden, wilde hij het liefst een zuiver gas gebruiken. Het probleem van simpele, zuivere gassen zoals zuurstof, stikstof, waterstof en helium is dat deze pas vloeibaar worden bij uiterst lage temperaturen.

Het was al gelukt om de overgangstemperaturen van zuurstof (-183 ⁰C), stikstof (-196 ⁰C) en waterstof (-252,8 ⁰C) te bepalen (even ter vergelijking: een vriesvak is zelden kouder dan -20 ⁰C). De overgangstemperatuur van helium bleef echter onbekend. Dit was dan ook het doel van Kamerlingh Onnes. Bovendien wilde hij grote hoeveelheden van het koude helium, om ermee te experimenteren.

Koude kikker, die Kamerlingh Onnes
Om de gassen tot extreem lage temperaturen te krijgen, maakte Kamerlingh Onnes gebruik van Joule-Thomsonkoeling. Dit werkt volgens het omgekeerde principe van een fietspomp (nee, dat is niet gewoon je fietspomp omkeren…). Als je een gas onder hoge druk brengt wordt dit heet (zoals je band warm wordt als je er te veel lucht inpompt). Laat je het gas vervolgens uitzetten, dan daalt de temperatuur. Om dit principe te gebruiken bouwde Kamerlingh Onnes een spiraalbuis, waar het gas na elke ronde bij een soort prop terecht kwam en er daar met een hoge druk doorheen ging, om vervolgens heel snel uit te zetten. Door deze cyclus steeds te herhalen nam de temperatuur van het gas steeds verder af. De temperatuur waarbij helium vloeibaar wordt bleek -268,95 ⁰C te zijn.

Door de druk nog verder te verlagen kon Kamerlingh Onnes op de bewuste 10 juli een temperatuur van -271 ⁰C bereiken. Om bij deze lage temperatuur ook te kunnen experimenteren moest hij de vloeistoffen kunnen verplaatsen naar een groter vat. In 1911 kreeg hij ook dit voor elkaar. Dit leidde onder andere tot de ontdekking van supergeleiding. En WRM dat zo’n belangrijke ontdekking was, lees je misschien binnenkort in een ander WRM-artikel!

Bron: http://www.nieuws.leidenuniv.nl/nieuwsa ... aarde.html
http://www.wrmmagazine.nl/waarom-was-le ... -op-aarde/
Leuk om te ontdekken naar welke persoon een straat vernoemd is en wat hij deed
om die vernoeming te 'verdienen'. Ik heb in mijn eerste kantoorbaan het fenomeen
vloeibare zuurstof leren kennen. Ik werkte op kantoor van een zuurstoffabriek en op
vrijdagmiddag gingen we met een aantal meiden naar de fabriek omdat daar een grote
weegschaal stond om zuurstofflessen te wegen. En op die schaal wogen wij ons.
Op een dag gingen we weer naar de fabriek. Daar stonden meerdere grote ketels met
verschillende vloeistoffen. Daar liepen we gewoonlijk langs naar de weegschaal.
Die dag viel een van de huizenhoge ketels op omdat onder de grote kraan van deze ketel
een emmer stond. Vloeibare stof stoomde in die emmer, maar die raakte nooit vol.
Dat vond ik wonderlijk, had dit nog nooit gezien en wist toen ook niet wat het precies was.
Ik werd nieuwsgierig......

Nu heb ik de neiging om dingen aan te raken zoals stof voor kleding enz. en ik liep naar
die emmer waar een soort stoom vanaf kwam. Ik wilde mijn hand onder de straal houden
om die te voelen ..... Halverwege stopte ik de beweging omdat ik als een flits een
gevoel van 'niet doen' kreeg. Toen drong het pas tot me door wat ik bijna gedaan had.
Ik had op de tv wel eens beelden gezien dat een man een bloeiende roos in een vloeistof
doopte, die er weer uithaalde en met handschoenen aan de roos kon verkruimelen tot
stof. Op dat moment kwam dat beeld naar voren en wist dat ik mijn hand bijna verspeeld
had op dat moment. Mijn hand had hetzelfde ondergaan omdat ik die bijna in (blijkbaar)
vloeibare zuurstof had gehouden. Ik stond te trillen op mijn benen.
Ik heb meerdere nachtmerries gehad hierover in de maanden erna.
.

.

Vraag je af wat anderen van je denken
en je bent voor altijd hun gevangene.


Lao Tse

gusteman

Re: Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

Bericht door gusteman » 20 jan 2016, 13:42

taigitu schreef:Op dat moment kwam dat beeld naar voren en wist dat ik mijn hand bijna verspeeld
had op dat moment. Mijn hand had hetzelfde ondergaan omdat ik die bijna in (blijkbaar)
vloeibare zuurstof had gehouden. Ik stond te trillen op mijn benen.
Ik heb meerdere nachtmerries gehad hierover in de maanden erna.
Die nachtmerries waren niet echt nodig hoor.
Het hangt er natuurlijk van af hoe lang je de hand in vloeibare zuurstof houdt, maar heel even er in en onmiddellijk de hand er terug uit halen zal geen schade berokkenen. Er vormt zich namelijk, door het enorme contrast, een luchtlaagje tussen je huid en de vloeibare zuurstof. Dat zorgt heel even voor isolatie, houd je de hand er langer in, ja dan gaat die bevriezen en afsterven.

Zo zie je maar hoe belangrijk het kan zijn om je kennis zo veel mogelijk uit te breiden en te rade te gaan bij wetenschappers; je te baseren op beproefde wetenschappelijke waarnemingen en vaststellingen.

En dat brengt mij bij het volgende: waarom staat dit in godsnaam onder "Pseudowetenschap"? :shock:

Hier is niks pseudowetenschappelijk aan, in tegendeel zelfs. :wink:

Gebruikersavatar
taigitu
Orakel
Berichten: 14687
Lid geworden op: 04 dec 2011, 14:37

Re: Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

Bericht door taigitu » 20 jan 2016, 17:28

gusteman schreef: Die nachtmerries waren niet echt nodig hoor.
Het hangt er natuurlijk van af hoe lang je de hand in vloeibare zuurstof houdt, maar heel even er in en onmiddellijk de hand er terug uit halen zal geen schade berokkenen. Er vormt zich namelijk, door het enorme contrast, een luchtlaagje tussen je huid en de vloeibare zuurstof. Dat zorgt heel even voor isolatie, houd je de hand er langer in, ja dan gaat die bevriezen en afsterven.

Zo zie je maar hoe belangrijk het kan zijn om je kennis zo veel mogelijk uit te breiden en te rade te gaan bij wetenschappers; je te baseren op beproefde wetenschappelijke waarnemingen en vaststellingen.
Geen nachtmerries nodig? Ik was 16 jaar en die straal vloeibare zuurstof die met kracht uit die kraan kwam had een diameter van zo'n 7 centimeter. Ik denk dat het anders was afgelopen dan wat jij beschrijf. Dat luchtlaagje was gewoon weggeblazen door de kracht van de straal met alle gevolgen van dien, naar verwachting minimaal 'brandwonden'.

Het kennis vergaren an sich (een voortschijdend proces in het leven) ben ik met je eens maar om mijn ziel en zaligheid neer te leggen bij de uitkomsten van de wetenschap gaat mij te ver. Ook de wetenschap is een levende materie die niet absoluut is. Dat heeft de tijd vaak genoeg bewezen.
gusteman schreef: En dat brengt mij bij het volgende: waarom staat dit in godsnaam onder "Pseudowetenschap"? :shock:
Hier is niks pseudowetenschappelijk aan, in tegendeel zelfs. :wink:
Heeft niets met godsnaam te maken maar met de stelling die in de titel schuilt......
En de stelling dat Leiden ooit de koudste plek op aarde was?
Terwijl na die bewering in de titel, deze al direct wordt tegengesproken in de tekst en het niet over de stad Leiden gaat maar over een laboratorium:
Om precies te zijn was niet heel Leiden of heel het laboratorium, maar enkel een onderdeel in het laboratorium van Heike Kamerlingh Onnes was zo koud.
Dat was de reden om het pseudo-wetenschap te zetten; misschien had het onder geschiedenis moeten staan.
Dat het experiment op zich puur wetenschappelijk was, dat is evident.
.

.

Vraag je af wat anderen van je denken
en je bent voor altijd hun gevangene.


Lao Tse

gusteman

Re: Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

Bericht door gusteman » 23 jan 2016, 12:00

Aangezien nog niemand anders heeft gereageerd ga ik er zelf nog even op in.
taigitu schreef:Geen nachtmerries nodig? Ik was 16 jaar en die straal vloeibare zuurstof die met kracht uit die kraan kwam had een diameter van zo'n 7 centimeter.
Nou, toen ik zestien was (en dat was in 1970) hadden wij in de lessen scheikunde toch al geëxperimenteerd met vloeibare zuurstof, als ik het mij goed herinner was dit zelfs één van de eerste experimenten die wij voorgeschoteld kregen.

Wat is zo typerend aan vloeibare zuurstof wanneer die vrij komt en contact maakt met lucht?
Er vormt zich onmiddellijk een dikke wolk doordat de in de lucht aanwezige waterdamp ogenblikkelijk condenseert door het temperatuurverschil.
Dit fenomeen wordt ook toegepast in theaterproducties en op podia van rockfestivals.
Wat zie je ook in zo'n geval?
De geproduceerde nevel verspreidt zich over de grond, aangezien het product zwaarder is dan lucht.
Je kan ook de bron van het product niet zien want ook die zit verstopt onder een dikke wolk.

In het geval wat jij beschrijft heb je het over een krachtige straal uit een kraanopening met een diameter van zo'n 7 centimeter.
Dat levert een debiet van toch makkelijk 75 liter per minuut.
Binnen een paar seconden nadat de lozing begon zou die emmer waarover jij het hebt al gevuld zijn waarna de rest van het product via de bovenzijde van de emmer zou verspreid worden, opnieuw gepaard gaande met wolkvorming.
Dat zou betekenen dat, indien het werkelijk vloeibare zuurstof was, jij onmogelijk die emmer kon zien, net zoals trouwens de pijp waaruit de straal kwam aan het zicht zou onttrokken geweest zijn.
Wat mij duidelijk maakt dat hetgeen wat jij hebt gezien geen vloeibare zuurstof kan geweest zijn, en ook niet een andere vloeistof met een extreem lage temperatuur (anders was er toch nog die wolkvorming geweest).

Jouw herinnering omvat details zoals de kracht van de straal en de diameter van de pijp; ik maak me sterk dat, indien er een overvloedige wolkvorming was geweest, jij je dit andere detail ook wel had herinnerd. En dan had je niet kunnen verwijzen naar een emmer die maar niet vol raakte en een dikke krachtige straal, want die had je niet kunnen waarnemen.
Aangezien je het niet hebt vermeld en ik enkel kan afgaan op wat jij schreef herhaal ik dat je niet echt reden had om daarover nachtmerries te krijgen. Dat had je kunnen weten uit de lessen scheikunde (ik veronderstel dat je kort daarvoor nog school liep?).

Je hebt het over "een gevoel" dat jou "waarschuwde".
Nou, indien het werkelijk zou vloeibare zuurstof geweest zijn dan was jij er naartoe gegaan met je voeten doorheen een wolk (makkelijk 50cm dik) van vriestemperatuur. Dat zou inderdaad een gevoel kunnen aanzwengelen, namelijk dat je contact maakte met een extreem koud product.

Verder verwondert het mij dat je een kantoorbaantje had in een chemisch bedrijf zonder dat je bij aanvang verwittigd was geweest voor de risico's bij omgang met de producten waarmee je in contact kon komen binnen het bedrijf, of die konden vrij komen ingeval er zich een calamiteit voordeed. Normaal gesproken had je daarover moeten een briefing krijgen, zeker betreffende wat je moest doen ingeval van een ongeluk of brand of zo.

Ik bedoel hiermee niet dat jij een onwaar verhaal vertelt, ik wou enkel mee geven dat één en ander "niet klopt" met het fenomeen "vloeibare zuurstof in contact met lucht".
Dus veronderstel ik dat het niet echt vloeibare zuurstof was die uit die pijp kwam, maar een ander gas.

Ik vind het in elk geval een verontrustend gegeven vast te stellen dat toen in een chemisch bedrijf een gas vrij werd gelaten in een ruimte waar mensen zomaar toegang hadden.

Het kan ook dat jouw herinnering beïnvloed werd door de nachtmerries die je hebt gehad, het gebeurt vrij frequent dat herinneringen niet stroken met de werkelijkheid. Eén van de redenen waarom in rechtszaken getuigenissen op basis van herinnering altijd met de nodige argwaan worden bekeken.
Het brein durft de mens al eens parten spelen. :wink:

Gebruikersavatar
taigitu
Orakel
Berichten: 14687
Lid geworden op: 04 dec 2011, 14:37

Re: Waarom was Leiden ooit de koudste plek op aarde?

Bericht door taigitu » 23 jan 2016, 15:30

Je kan er vanuit jouw optiek heel veel van maken ook dat nachtmerries niet nodig waren.
Maar dat is alleen wat jij er voor jezelf van maakt. Ik heb een Handelschool gedaan, dat
was toen een proef in het middelbaar onderwijs, met daarnaast de mogelijkheid om een
middenstandsdiploma te halen als je een bedrijf wilde beginnen. Zodoende heb ik wiskunde
en scheikunde laten vallen als examenvak en het middenstandsdiploma erbij gehaald.
Omdat ik een kantoorbaan had bij dat bedrijf, die meerdere producten produceerde, was
het geen gewoonte om het kantoorpersoneel te instrueren over veiligheid. Het was ook
niet gebruikelijk dat wij, het kantoorpersoneel, de fabriek inliepen.

Het enige wat ik mis kan hebben is de soort gas/vloeistof die in die emmer liep zonder over
te lopen. Maar niet de wat ik verder beschreef. Dat beeld staat mij nog heel duidelijk voor
ogen. Maar als jij het anders vertaalt aan de hand van jouw kennis dan heb ik daar geen
moeite mee.
.

.

Vraag je af wat anderen van je denken
en je bent voor altijd hun gevangene.


Lao Tse

Plaats reactie