Gammastraling van nova-explosie verklaard

[univers]

Astronomen hebben een verklaring gevonden voor de gammastraling van nova-explosies. Een nova is een thermonucleaire explosie aan het oppervlak van een witte dwergster, veroorzaakt doordat de witte dwerg materie van een begeleider opzuigt. In de zomer van 2012 ontdekte de Amerikaanse ruimtetelescoop Fermi energierijke gammastraling van nova V959 Mon, op 6500 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Eenhoorn. Gelijktijdige metingen met radiotelescopen deden vermoeden dat de gammastraling geproduceerd werd door extreem snel bewegende elektrisch geladen deeltjes. Inmiddels is nova V959 Mon uitgebreid bestudeerd door grote netwerken van radioschotels, zoals de Amerikaanse Very Large Array, het European VLBI Network, en de Britse e-MERLIN array. Deze 'interferometers' leveren een extreem hoge beeldscherpte. Op basis van deze metingen kon een verklaring gevonden worden voor de productie van de gammastraling. Bij de explosie op de witte dwerg wordt materiaal aanvankelijk vooral de ruimte in geblazen in het baanvlak van de nauwe dubbelster waarin de nova-explosie optreedt. Zo ontstaat een equatoriale 'donut' van naar buiten bewegend gas. Korte tijd later komt er vanaf de witte dwerg een snelle 'wind' van sterrengas op gang, die vooral loodrecht op het baanvlak naar buiten beweegt. Waar de 'polaire' wind de equatoriale donut inhaalt, ontstaan schokgolven; daarbij kunnen elektrisch geladen deeltjes tot kolossale snelheden en energieën worden opgezweept. Vervolgens zenden die relativistische deeltjes op vrijwel alle golflengten straling uit (inclusief gammastraling), doordat ze door het magnetisch veld van de ster bewegen. Sinds 2012 heeft Fermi nog van drie andere nova-explosies gammastraling waargenomen. De metingen aan V959 Mon worden deze week gepubliceerd in Nature. (GS)



https://public.nrao.edu/news/pressrelea ... -unraveled