Evenbeeld Jupiter ontdekt bij dubbelganger zon

[univers]

Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van de 3,6-meter ESO-telescoop een planeet opgespoord die niet alleen veel op Jupiter lijkt, maar ook op dezelfde afstand om een zonachtige ster draait. Volgens de huidige theorieën geven planeten met massa’s als die van Jupiter vorm aan de planetenstelsels waar zij deel van uitmaken. Het feit dat een planeet met een Jupiterachtige massa en omloopbaan om HIP 11915 draait, opent de mogelijkheid dat het planetenstelsel rond deze zonachtige ster op ons eigen zonnestelsel lijkt. HIP 11915 is ongeveer even oud als de zon en bovendien wijst haar zonachtige samenstelling erop dat er dichter bij de ster rotsachtige planeten zouden kunnen bestaan.

Tot dusver waren de zoektochten naar exoplaneten vooral gevoelig voor planetenstelsels waarin zware planeten van minimaal enkele aardmassa’s op kleine afstanden om hun ster draaien [1]. Zulke stelsels wijken duidelijk af van ons eigen zonnestelsel, waarvan het centrale deel het domein is van kleine, rotsachtige planeten, en gasreuzen als Jupiter verder naar buiten te vinden zijn.

Volgens de meest recente theorieën is de ordening van ons zonnestelsel, die zo gunstig is voor leven, te danken aan Jupiter en de zwaartekrachtsinvloed die hij tijdens zijn ontstaansfase op het zonnestelsel uitoefende. De ontdekking van een evenbeeld van Jupiter zou dus wel eens een belangrijke mijlpaal kunnen zijn in de zoektocht naar een planetenstelsel dat op het onze lijkt.

In een poging om planetenstelsels als het onze op te sporen, heeft een team onder Braziliaanse leiding zich gericht op zonachtige sterren. Daarbij hebben ze bij HIP 11915 een planeet ontdekt die qua massa veel op Jupiter lijkt [2] en op bijna dezelfde afstand als Jupiter om zijn moederster draait. De ontdekking is gedaan met HARPS, een van de meest nauwkeurige instrumenten voor het opsporen van planeten ter wereld. HARPS is gekoppeld aan de 3,6-meter ESO-telescoop van de sterrenwacht op La Silla in Chili.

Hoewel er op uiteenlopende afstanden van zonachtige sterren al veel Jupiter-achtige planeten zijn ontdekt [3], is het voor het eerst dat er een combinatie van een ster en een planeet is opgespoord die zoveel overeenkomst vertoont met het duo zon-Jupiter.

De moederster van de planeet, HIP 11915, lijkt niet alleen qua massa op de zon, maar is ook ongeveer even oud. Bovendien is haar samenstelling vergelijkbaar met die van de zon. Omdat de chemische signatuur van onze zon mogelijk voor een deel is beïnvloed door de aanwezigheid van rotsachtige planeten in het zonnestelsel, kan dit erop wijzen dat er ook rond HIP 11915 rotsachtige planeten cirkelen.

Volgens teamleider en mede-auteur van het onderzoeksartikel Jorge Melendez van de Universiteit van São Paulo, Brazilië, ‘is de zoektocht naar een tweede aarde en naar een tweede zonnestelsel een van de spannendste ondernemingen in de astronomie. We zijn heel blij om deel uit te kunnen maken van dit baanbrekende onderzoek, dat mogelijk is gemaakt door de waarnemingsfaciliteiten van ESO.’ [4]

Megan Bedell van de Universiteit van Chicago en hoofdauteur van het onderzoeksartikel besluit: ‘Na een twintig jaar durende jacht op exoplaneten beginnen we, dankzij de langdurige stabiliteit van planeetopsporingsinstrumenten als HARPS, eindelijk grote gasplaneten met lange omlooptijden zoals die in ons eigen zonnestelsel te ontdekken. Deze ontdekking is in alle opzichten een spannend teken dat er andere zonnestelsels op ontdekking wachten.’

Vervolgwaarnemingen zullen de ontdekking nog moeten bevestigen, maar voorlopig is HIP 11915 een van de meest veelbelovende kandidaten voor het huisvesten van ‘zonnestelsel 2.0’.


http://cdn.eso.org/images/screen/eso1529a.jpg

Deze artist’s impression toont de recent ontdekte Jupiterachtige gasreus die om de zonachtige ster HIP 11915 cirkelt. Qua massa en qua afstand tot zijn moederster is de planeet vergelijkbaar met Jupiter. Daarbij komt nog dat de samenstelling van HIP 11915 op die van onze zon lijkt. Het is denkbaar dat het planetenstelsel van HIP 11915 nog meer overeenkomsten vertoont met ons zonnestelsel, inclusief rotsachtige planeten dichter bij de ster.

Credit:

ESO/M. Kornmesser

http://cdn.eso.org/images/screen/eso1529b.jpg

Deze kaart toont bijna alle met het blote oog waarneembare sterren in het grote, maar onopvallende sterrenbeeld Walvis (Cetus). De locatie van de ster HIP 11915 is rood omcirkeld. Zij is niet zonder optische hulpmiddelen te zien, maar is al wel waarneembaar met een verrekijker. Astronomen hebben ontdekt dat rond deze zonachtige ster een planeet cirkelt die qua massa en omloopbaan vergelijkbaar is met Jupiter in ons eigen zonnestelsel.

Credit:

ESO/IAU and Sky & Telescope

http://www.eso.org/public/netherlands/news/eso1529/