Superzware zwarte gaten reguleren stervorming

[univers]

Astronomen hebben het proces ontdekt dat ervoor zorgt dat de grootste elliptische sterrenstelsels in het heelal nog sterren maken, lang nadat hun sterproductie over het hoogtepunt heen is. De oorzaak blijkt te liggen bij de ‘jets’ van het superzware zwarte gat dat zich in het centrum van deze stelsels bevindt. De werking van de jets – bundels van energierijke deeltjes – is tweeledig. Ze pompen veel energie in de halo – het ijle gasomhulsel – van het sterrenstelsel, waardoor het daarin aanwezige gas niet kan afkoelen en op het sterrenstelsel ’neerregenen’. Dat remt de stervorming in het stelsel sterk af. Tegelijkertijd koelt een deel van het gas dat door de jets uit het centrum van het stelsel wordt weggeschoten voldoende af, om als koud gas terug te vallen. Hierdoor ontstaat een ‘poel’ van stervormingsgas in de omgeving van het centrale zwarte gat. De jets en het terugvallende koele gas vormen een zelfregulerend systeem. Het gas voorziet de jets van nieuwe brandstof, maar als de jets te krachtig worden, produceren ze meer energie en koelt er minder gas af. Daardoor vermindert de aanvoer van brandstof en worden de jets zwakker. Deze ontdekking, onderbouwt door computersimulaties en waarnemingen met onder meer de Hubble-ruimtetelescoop, verklaart waarom veel elliptische sterrenstelsels in het huidige heelal zo weinig nieuwe sterren produceren, terwijl er gas genoeg is. (EE)



ABOUT THIS IMAGE:

In this comparison of actual observations with simulations, the top images show Hubble observations of the density of gas in the central portion of two galaxies. The bottom images are computer simulations that are remarkably similar to the Hubble observations. Knots of star formation in the two galaxies show how gas falling into a galaxy's center is controlled by jets from the central black hole.


http://hubblesite.org/newscenter/archiv ... 6/image/a/