Rechtstreeks naar de video:Mini symposium “Waanzin en Spiritualiteit” , 13 juni 2014, Universiteit Leiden, faculteit Wijsbegeerte.
Sprekers: Dr. Cor Arends, Jennifer Kanary Nikolova M.A., Dr. Wouter Kusters en Drs. Toon van Buuren.
Organisatie: Hans Gerding, Rico Sneller en Barbara Zwaan.
Cor Arends, Geestelijk verzorger Zon en Schild (GGZ Amersfoort).
Vraagstelling: “Hoe verhouden spiritualiteit, waanzin en mystiek zich tot elkaar?”
Kloosters waren de eerste plaatsen waar mensen werden opgevangen die uit de gemeenschap werden gestoten wegens merkwaardig of onhandelbaar gedrag. Er is binnen de Rooms Katholieke kerk een belangrijke geschiedenis in verband met mystiek en mystieke ervaringen, die vaak bol staan van visioenen, waanbeelden(?), stemmen en geestelijke reizen naar hemel en hel.
Wanneer iemand agressief werd of schreeuwde werd binnen die context al snel gedacht aan bezetenheid.
Daarom is binnen de RK kerk een oude traditie van exorcisme die nog steeds bestaat. Er zijn speciale priesters en ambtsdragers voor opgeleid en aangesteld. Ook in Evangelische en Pinkster kringen is dit wijd verbreid. Wanneer je echter de historische verslagen en beschrijvingen leest moet je vanuit de optiek van de GGZ en Diagnostische beschrijvingen concluderen dat het toch heel vaak om mensen met persoonlijkheidsstoornissen, schizoïde wanen en dissociatieve stoornissen gaat.
In de 19e eeuw krijgen artsen een beslissende stem hierover.
Spiritualiteit, Verlichting en Waanzin liggen zeer dicht naast elkaar, zoals bleek uit de ervaringen in het kloosterleven. Wanneer men een geïsoleerd en afgesloten leven leidt naast een zeer intensief spiritueel leven, dan is daar een groot risico om waanzinnig te worden. De obsessie voor het absolute. Sektes brengen mensen vaak ook zo ver.
Sinds de periode van de Romantiek in Duitsland werd steeds meer belang gehecht aan ons bewustzijn, wat geleid heeft tot overschatting. De filosoof Emmanuel Kant zei echter al dat we de werkelijkheid niet ervaren zoals hij is maar dat we slechts beelden ervan maken. De Romantiek was een periode die idealisme en radicalisme bracht. Religie en overtuiging verschoof steeds meer van dogma richting de persoonlijke ervaring.
Aan het eind van de 19e eeuw ontstonden de eerste “ gestichten”.
In de jaren ’20 van de vorige eeuw werd de eerste psychofarmaca ingezet.
Er werden vaak Bijbelse namen gegeven aan die gestichten.
De nadruk lag daar op het geven van medicijnen.
Er was van oudsher weinig aandacht voor bijzaken zoals men dat zag, zoals spiritualiteit of de beleving ervan.
Het nieuwe neoliberale credo vanuit de beleidsmakers is: pas jezelf aan of leef in eenzaamheid.
Daardoor komt steeds meer suïcide voor.
Pas de laatste tijd komt er weer zo hier en daar aandacht voor de betekenis van de waanzin of de periode van wanen. Om dit werkelijk goed uit te werken en handen en voeten te geven in de reguliere GGZ is er een grote cultuuromslag nodig in het hele veld. De huidige GGZ is momenteel in ernstige crisis over haar eigen statuten. De vraag is wat het eigene is van het vak.
Wat men eigenlijk wil met mensen die verdwaald zijn in het leven.
Cliënten zijn personen die een spirituele zoektocht doormaken. Mensen met wanen lijden. Ook zij hebben een verlangen om een zinvol leven te leiden. De samenleving creëert ook waanzin. Sommige personen hebben nu eenmaal een onvermogen om hun leven vorm te geven. Er zijn nu eenmaal minimale sociale vaardigheden nodig anders gaat de persoon ten onder. We hebben elkaar keihard nodig. Niemand kan zonder minimale vorm van support.
De weg van verinnerlijking die spiritualiteit kenmerkt brengt altijd bij een psychoseachtige toestand.
Ons brein maakt zelf van alles aan, uit verveling als er niet voldoende prikkels komen. Mindfulness helpt door beschouwing ideeën en overtuigingen waar je in vast zit los te maken. Gezonde spiritualiteit is leren een verhouding te vinden t.o.v. het leven en alle ervaringen. Er mee om te gaan zonder er in te verzwelgen.
Jennifer Kanary Nikolova : Labyrinth Psychotica, Psychose simulatie..
Deze kunstenares heeft als afstudeeropdracht een draagbare hes met kleine computer daarin verwerkt gemaakt, ‘The Wearable’ genaamd. De drager krijgt een soort helm op met een schermpje voor zijn of haar ogen en een koptelefoon. Door op bepaalde knoppen te drukken in het harnasje kan de drager de input beïnvloeden. Dit is gemaakt om ‘normale’ mensen die geen idee hebben hoe een psychose kan worden ervaren, een indruk te geven wat er bij iemand die in een psychose zit allemaal gebeurt. De computer selecteert de soort psychose, willekeurig uit de database.
We hebben allemaal aanleg voor psychose. Het is een kwestie van een soort dimmerswitch die ineens om kan springen, vaak op hormonale basis, en genen, in combinatie met de omstandigheden. Wat blijkt dat als je in een psychose bent is dat lichamelijke aanraking je terug kan brengen naar het nu en de doorsnee werkelijkheid.
Dementie blijkt de grootste veroorzaker van psychose te zijn.
Je kunt de psychose ook zien als pure vorm van creativiteit. In feite zet je onbewust de werkelijkheid naar je hand met jouw eigen associaties en betekenisgeving. Zoals een kind kan waarnemen, maar dan wel met alles tegelijk. Afhankelijk van je karakter en persoonlijkheid krijgt de psychose vorm.
Er is in de GGZ weinig aandacht voor de INHOUD van de psychose.
De meeste mensen, ook in de omgeving van de patiënt, vinden het moeilijk om naar de psychose te luisteren. Het wordt meestal afgekapt en niet serieus genomen. Voor de patiënt geldt; er niet over kunnen communiceren kan tot doodsangst leiden. Omdat mensen er liever niet over praten is het verborgen aanwezig in onze maatschappij. En daar heeft de farmaceutische industrie helaas ook aan meegeholpen.
Wouter Kusters. “ Moderne Strijd om de Steen der Wijzen”.Er was een proefpersoon nodig tijdens de lezing om het apparaat in werking te demonstreren.
Een student filosofie offerde zich op.
Hij riep aanvankelijk uit dat hij het heel grappig vond en cool wat hij zag en hoorde.
Maar vanaf een bepaald moment versnelde alles en werd het chaotisch.
Toen werd het heel vervelend om te ondergaan.
Hij zei achteraf, dat hij niemand aanried om het zomaar te doen, het was best heftig om dit mee te maken.
Je moet behoorlijk in balans zijn om dit aan te kunnen vond hij.
Maar voor mensen die erg nieuwsgierig zijn hoe bepaalde psychoses ervaren kunnen worden is het wellicht toch leerzaam, ook om meer empathie te ervaren voor deze patiënten.
The Wearable kan nog steeds worden uitgeprobeerd:
http://www.labyrinthpsychotica.org/Laby ... /Home.html
Promoveerde in 2003 in Leiden in Taalwetenschap en Wijsbegeerte.
In 2004 schreef hij zijn boek “De filosofie van de waanzin”.
Filosofie leidt tot waanzin, waanzin leidt tot filosofie.
Waanzin en mystiek hebben veel overeenkomsten.
De ervaring is niet of nauwelijks onder woorden te brengen, en speelt zich af buiten de alledaagse werkelijkheid.
Een verschil is dat de mysticus de afzondering zelf opzoekt terwijl de waanzinnige vanzelf geïsoleerd raakt, vanwege zijn of haar onredelijkheid.
Mystici en waanzinnigen spreken vaak over “het Licht” en “Verlichting”.
De mysticus zoekt bewust naar het aanschouwen, het zien, het schouwen van wat waar is.
De metafoor van de weg die de beelden en illusies ontkracht.
De waanzinnige zit vaak in illusies gevangen met een gevoel daar niet voor te hebben gekozen. G
ewone taal is niet geschikt om de ervaring van de mysticus en de waanzinnige uit te drukken.
Daarom noemt men deze ervaringen onuitsprekelijk.
Om in die wereld een weg te vinden, vergt een andere manier van denken van ons.
Het gewone denken stopt hier immers.
Wat is die verborgen waarheid waar de mysticus naar zoekt?
De opperste eenheid, “God” zo je wilt.
De hyperrealiteit. Het Echte Zijn. Eenheid.
Al het denkbare en waarneembare in een.
De oneindigheid. De leegte, of het Niets. De eeuwigheid. Het Absolute Zijn.
Mystiek vind zijn oorsprong in religie en spiritualiteit, de ervaring beleeft men als geestverruimend en blissfull.
Waanzin is een ziekte.
De oorsprong vindt men in storingen in de waarneming en perceptie, evenals in het gevoelsleven.
Men neemt dingen waar die er niet zijn, er zijn gedachten over die niet kloppen.
Men beleeft het als angstig en bedreigend.
Echter de context is in beide gevallen van belang. De waanzinnige psychose kan toch een transcendente inhoud hebben en voor een deel een spirituele ervaring inhouden. Evenals dat mystieke ervaringen trekjes kunnen krijgen van een bedreigende psychose.
Daarom is de Transpersoonlijke Psychiatrie zo van belang, om dit onderscheid aan te brengen en door de bomen het bos te vinden in de chaos van gezonde en zieke delen. Vaak is dat pas helder te krijgen NA de ervaring, door te kijken naar de gevolgen ervan.
Wat men nogal eens waarneemt is dat normen en waarden verschuiven.
Er treedt een onverschilligheid jegens goed en kwaad op. In beide gevallen!
De resultaten op den duur in iemands leven geven eigenlijk pas uitsluitsel of hier sprake was van een ziekte of van verlichting.
Het gaat er om in welke mate je kunt onderscheiden wat er wel in het dagelijks leven gebeurt en wat niet.
De mate van impact op je normale functioneren en ook de emotionele impact.
Bijvoorbeeld;
in de waanzin houd je de eigen ego structuur, de mysticus laat het ego meer los en verzet zich daar niet tegen omdat dit geen bedreiging meer is. De mysticus kan de aandacht goed beheersen. De waanzinnige kan geen rust bewaren.
Echter soms kan waanzin volgen op het pad van de mystiek. Dan is er meestal sprake van een instabiel emotioneel leven door een onveilige basis. De gezonde mysticus houdt zich niet vast aan zijn of haar ervaringen en visioenen of wanen, de psychoticus gelooft dat wat hij of zij heeft gezien allemaal echt was en kan het niet loslaten.
Zoals Evard Podvoll zijn cliënten leert, zoals beschreven in zijn boek: “De Verlokkingen van de Waanzin”, de opkomende psychose te laten opkomen en gaan, niet aan hechten maar laten gaan. Zoals ook wordt geleerd door Mindfulness te beoefenen. Door te leren beschouwen en loslaten, niet hechten ontstaat genezing.
Een psychose geeft nogal eens een gevoel veel macht te hebben, de wereld naar je hand te kunnen zetten.
Op het moment dat de mystieke ervaring naar de alledaagse werkelijkheid wordt doorgetrokken, daar begint de waanzin.
Het bijzondere is dat sjamanen WEL de werkelijkheid kunnen beïnvloeden.
De waanzinnige kan dat echter niet.
Die heeft alleen maar fantasieën daarover maar heeft overal hulp bij nodig.
Te midden van de waanzin maken de hypergevoelige mensen die dit meemaken, ook paranormale observaties mee.
De kern is luisteren en dit serieus nemen in de omgang met deze mensen.
Niet alles in de psychose is “gek”!
Toon van Buuren
Pater, van de orde “Paters Oblaten”, schreef “Brieven aan Marcel”, en “Molokai”.
Hij heeft lang in Congo gewoond, een land waar 250 verschillende talen worden gesproken. De eigen voertaal van elke stam, het Swahili, Hi-Congo. Tegenwoordig leren kinderen in de rimboe Frans en Latijn, en kunnen er het gymnasium halen. Toon heeft daar ook lesgegeven.
Hij is bij een stam gaan wonen en heeft voornamelijk naar de mensen geluisterd. Het was echt heel cliché zoals ze daar er uitzagen en leefden, op blote voeten, met en raffia rokje, monokini’s, palmbladeren huizen. Alleen het stamhoofd kreeg een stenen huisje (dat waren huizen door de Belgen gebouwd destijds, door het leger. Toon huurde daar wat kamertjes.
De mannen en vrouwen leefden daar apart. Mannen spreken de voertaal, vrouwen spraken alleen de stamtaal. Voor hen was de geestelijke werkelijkheid net zo echt als de fysieke werkelijkheid. Zo zei het stamhoofd ook tegen Toon: “Het is helemaal geen toeval dat jij hier gekomen bent. Je bent een teruggekeerd stamhoofd!” Het stamhoofd was ook tevens een medicijnman, dromen was voor hen net zulke duidelijke taal als gewone gesprekken. Energetische ervaringen, zoals wat wij Kundalini ervaringen noemen, zijn daar heel bekend. Het gevoel dat de schedel doorbreekt. Toon slaagde er in om met beschrijvingen in de Bijbel van de spirituele ervaring, soms in sterk symbolische taal, aansluiting te vinden bij hun ervaringen.
Later heeft Toon bij de Willem Artnzhoeve gewerkt (waar wijlen mijn man ook gewerkt heeft, voor het onderdeel werd van Altrecht). Hij benaderde de patiënten precies zoals de stamgenoten in Afrika. Die mensen maken van alles mee, maar er wordt helemaal niet naar ze geluisterd. Ze krijgen pillen. Daarom luisterde Toon vooral.
Een boeiende gedachtegang die een van de patiënten ooit eens deelde: “ Als je gedachten loslaat, schuif je in je rug en ben je overal. Dan kun je vanuit de innerlijke ruimte kijken. Daarvoor moet je het denken deactiveren.”
Dat klopt. Iedere gedachte zit vast aan gevoelens.
Als je boven het gewone dagelijkse functioneren uit kunt stijgen dan kun je al je gevoelens waarnemen zonder te oordelen met allerlei gedachten. Niet oordelen, slechts luisteren. Voelen in de rug. Dat geeft degene die daar voor je is een gevoel van kracht.
Het komt wat Toon betreft er op neer niet te oordelen, maar te luisteren en zo in contact te komen met het betekenisvolle in de wanen, het gezonde en de kracht van de cliënten. Mensen geven aan dit heel fijn te vinden, het geeft hen een goed gevoel.
Toon werkt op deze manier binnen het kader van de herstelbeweging.
http://natuurlijkgezondplein.nl/nieuws/176
https://www.youtube.com/watch?v=fMQuEgy0m_8
