Goed en kwaad

[taigitu]

Goed en kwaad

Het bestaan van het kwaad in de wereld confronteert ons met een probleem dat niet kan worden opgelost op grond van de aanname dat een weldoende, alwijze en almachtige God de schepper van de mens is.
Het probleem kan niet beter worden verwoord dan zoals de Griekse filosoof Epicurus zo’n tweeëntwintig eeuwen geleden dat deed:

Of God wenst het kwaad uit deze wereld te verwijderen en kan dit niet, òf hij kan het maar wil het niet, òf kan het niet en wil het niet, òf kan het wel en wil het. Als hij het wil en niet kan is het onmacht, wat in tegenspraak is met de aard van God; als hij het kan en niet wil is het slechtheid en dat is niet minder in strijd met zijn aard; als hij het niet wil en niet kan is dit zowel slechtheid als onmacht; en als hij het kan en wil (alleen deze voorwaarden passen bij God), waar komt dan het kwaad dat in de wereld bestaat vandaan?

Wat we ‘kwaad’ of disharmonie noemen, of strijd, begeerte, onderdrukking, tirannie, samen met de ellende en het lijden die uit zulke omstandigheden voortvloeien, kan direct worden herleid tot het geloof van de mens dat hij afgescheiden is van zijn medemensen en kan handelen zonder rekening te houden met hun welzijn. Het geloof dat hij dit kan doen zonder de gevolgen daarvan te hoeven oogsten, geeft de vrije hand aan zijn egoïstische impulsen en hij handelt dienovereenkomstig. Als deze houding van ‘ieder voor zich’ door enorme menigten mensen met tegengestelde belangen wordt aangenomen, is het gevolg daarvan het kwaad dat in de huidige wereld op zo grote schaal voorkomt.

De dualiteit van geest en stof die in het universum en in de mens bestaat schept in de mens een reeks situaties waarin hij moet besluiten of hij de impulsen van zijn hogere of die van zijn lagere natuur wil volgen. Later ervaart hij de gevolgen van zijn keuze, en door deze ervaringen leert de natuur de mens of hij haar wetten breekt of in harmonie ermee leeft. Goed en kwaad zijn de eindproducten van handelingen die zijn geïnspireerd door de hogere of door de lagere natuur van de mens, en door deze contrasterende gevolgen te vergelijken leert de mens geleidelijk om in te zien dat het pad van altruïsme beter is dan dat van egoïsme.

Normen van goed en kwaad zijn geen vaststaande begrippen, maar variëren naar gelang van de ontwikkeling van evoluerende wezens. Wat ‘goed’ is voor de ene graad van ontwikkeling is ‘slecht’ voor een hogere graad, en wat ‘slecht’ is voor een lagere graad, is ‘goed’ voor een nog lagere graad van ontwikkeling.

De vlam van een kaars is een helder lichtgevend object wanneer men haar in een donkere kamer ziet, maar is een donker lichaam vergeleken met de zon, want ze werpt zelfs een schaduw wanneer ze in helder zonlicht wordt geplaatst. Goed en kwaad zijn, evenals licht en donker, relatieve begrippen, maar voor iedere graad van ontwikkeling is er een maatstaf van goed en kwaad. Iedereen die naar beste weten en overtuiging handelt of probeert te handelen, doet wat voor hem juist of ‘goed’ is, terwijl iedereen die hiermee in strijd handelt ‘kwaad’ doet. Iemand die zijn bewustzijn richt op de materiële kant van zijn natuur heeft tot nu toe weinig beheersing over zijn begeerten, terwijl iemand anders, die mogelijk verder is ontwikkeld, zijn bewustzijn richt op de geestelijke kant van zijn natuur en hij heeft zijn begeerten onder controle. Van laatstgenoemde zal meer worden verwacht en voor hem zou zelfzuchtig handelen onvergeeflijk zijn, terwijl dat bij de eerste op zijn minst begrijpelijk is, zelfs al is het niet te verontschuldigen.

Vele kwaliteiten en grootheden in de natuur komen ‘in paren’ voor, of als tegengestelden. Er zouden bijvoorbeeld geen bergen zijn als er niet ook laaglanden of valleien waren waarboven die bergen zich verheffen. Een hand zou geen kou of warmte kunnen voelen als alle voorwerpen dezelfde temperatuur zouden hebben als de hand. Wanneer ze wordt vergeleken met een heet voorwerp, is de hand koud, terwijl ze in vergelijking met een koud voorwerp warm is.

Er kan geen schaduw zijn tenzij er licht is om die schaduw voort te brengen. Als de zon ons dag en nacht zou beschijnen, jaar in jaar uit, zouden we hem niet als licht beschouwen, want we zouden niets hebben om hem mee te vergelijken. Pas als de duisternis van de nacht het zonlicht vervangt leren we het op zijn waarde te schatten.

De twee begrippen goed en kwaad vormen een dualiteit op het morele vlak, zoals de aangehaalde voorbeelden dat zijn op materieel gebied. We kunnen niet op een andere manier aan het begrip ‘goed’ denken dan als een contrast, een verbetering, ten opzichte van iets dat niet goed is, ofwel ‘slecht’.

De mens is hier om vooruit te gaan, en alleen al het idee van vooruitgang betekent dat er een voorwaartse beweging is vanaf iets dat men is ontgroeid en dat daarom niet langer ‘goed’ is in vergelijking met iets beters dat men voor zich ziet; een opwaarts klimmen van iets dat lager is naar iets dat hoger is. Als er niet zulke contrasten bestonden als vooruit en achteruit, boven en beneden, goed en kwaad, zou er geen ‘ladder’ zijn om langs omhoog te klimmen, geen weerstand om te overwinnen.

Goed en kwaad zijn stadia waar entiteiten doorheen gaan als ze zich van onvolmaaktheid naar volmaaktheid bewegen. In het huidige stadium van de evolutie van de mens zijn zulke contrasterende toestanden noodzakelijk voor zijn vooruitgang, want ze brengen ervaringen met zich mee die de mens moet doormaken om zijn karakter te vervolmaken. Door de ongunstige gevolgen van kwaad te ervaren, wapent de mens zich tegen toekomstige mislukkingen, maar om met opzet het kwade te kiezen met het doel dit te ervaren is heuvelafwaarts glijden, geen vooruitgang maar teruggang.

Wanneer de mens de lessen over goed en kwaad heeft geleerd, zal hij op natuurlijke wijze en automatisch vanuit altruïstische motieven handelen, en het grove kwaad dat nu de overhand heeft in de wereld zal tot het verleden behoren. De dualiteit van goed en kwaad zoals wij die kennen, zal dan haar doel hebben gediend en zal worden opzijgeschoven als een trainingstoestel in een sportschool dat niet langer nodig is. De mensheid zal dan in de praktijkschool van de natuur een hogere graad hebben bereikt. Deze hogere graad zal niet vrij zijn van alle problemen en moeilijkheden, want de menselijke natuur zal altijd haar tweeledigheid van geest en stof behouden met de daaruit voortvloeiende contrasten, maar de moeilijkheden die misschien daaruit voortkomen zullen niet tot het grove kwaad leiden waardoor de wereld in deze tijd wordt gekweld, maar zal een vorm aannemen die past bij het hogere gebied waarop de mensheid dan zal bestaan.

Het zal uit het voorgaande duidelijk zijn dat de aanwezigheid van kwaad in de wereld het gevolg is van het handelen van onvolmaakte, niet ver geëvolueerde mensen, die de wetten van de harmonie in de natuur geweld aandoen, en niet van een macht buiten de mens, hetzij God of blind toeval. De mens schiep het kwaad in de wereld, maar het ligt ook in zijn macht om de harmonie te herstellen.

In de woorden van H.P. Blavatsky: ‘Goed noch kwaad zouden bestaan ware het niet dat ze wederzijds licht op elkaar werpen.’*

*H.P. Blavatsky Collected Writings, 8:115-16.

‘Indien we goed van kwaad willen onderscheiden, en licht van duisternis, en het eerste naar waarde schatten, kan dat alleen door het contrast tussen beide.’*

*Op.cit., 8:112.

Of in de woorden van Plotinus: ‘De ervaring van het kwade leidt tot een beter begrip van het goede.’

Theosophical University Press Agency

[Zoeker]

Verlaat de wereld van de afgescheidenheid en je verlaat ook de wereld van goed en kwaad. Tevens verlaat je de wereld van de overtuigingen.
Het is alles of niets. Ja, zo is God. De enige weg uit de afgescheidenheid is om het afgescheidene te leren kennen. Die afgescheidene, dat ben jij...

[Gast1]