Sint Maarten viering : van oorsprong bedelfeest waarbij gebruik wordt gemaakt van sociaal bewijs en wederkerigheid. Ik was en ben niet katholiek, maar als zes- en zevenjarig jongetje ben ik destijds in Zwolle met een groepje langs de deuren gegaan op lekkernijen op te halen. Daar moesten we wel wat voor doen: liedjes over Sint Maarten zingen. De dag van Sint Maarten. In sommige streken wordt het feest van Sint Maarten gevierd in Nederland, Vlaanderen en Noord-Frankrijk. De relatie van het feest met religie is niet sterk. In Nederland wordt het Sint Maartenfeest gevierd door kinderen van alle gezindten.
Op Wikipedia las ik dat Sint Maarten in bepaalde streken in Vlaanderen de taak van Sinterklaas overneemt. Het sinterklaasfeest wordt daar traditioneel niet of veel minder uitgebreid gevierd. De verschillen van dorp tot dorp kunnen groot zijn. In de West-Vlaamse stad Wervik bijvoorbeeld komt in de ene wijk op 11 november Sint-Maarten langs met speelgoed, en in de andere wijk Sinterklaas op 6 december. In Nederland is het feest van Sint Maarten vooral een traditie in de uiterst zuidelijke en noordelijke provincies en plaatsen met een Maartenskerk. Sint Maarten is de schutspatroon van Utrecht, mijn woonplaats, maar ik heb hier nog nooit kinderen aan de deur gehad voor het feest van Sint Maarten. Waar komt het idee vandaan om op de naamdag van de heilige Maarten of Martinus met lampionnen langs de deuren te gaan om snoep en fruit te vragen. Onderzoekers zijn het niet eens over het antwoord. Sommigen menen dat het feest zijn oorsprong vindt in een heidens vruchtbaarheidsritueel waarbij het (heilige) vuur wordt rondgedragen. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen, want in november worden er van oudsher oogstfeesten gehouden.
In de Verenigde Staten en Canada gaan de kinderen op Halloween (dat zijn wortels deels vind in oogstfeesten) langs de deuren om snoep en fruit te vragen. Andere onderzoekers denken dat het feest van christelijke oorsprong is en dat het zou verwijzen naar de uitspraak van Jezus in de bergrede:
Laat zo uw licht schijnen over de mensen, opdat zijn uw goede werken zien en uw Vader, die in de hemelen is, verheerlijken. (Matthéüs 5:16)
Dat lijkt me uiterst onwaarschijnlijk, want volgens mij wordt er met die tekst iets heel anders bedoeld. Volgens mij is de sterfdag van Sint Maarten aangegrepen om geoorloofd langs de deuren te bedelen. Dat daarbij een lantaarn werd meegenomen is logisch omdat er geen straatverlichting was. Voor vele armen was het destijds in de koude winters een bittere noodzaak om te bedelen. Door te verwijzen naar de vrijgevige Maarten, is het gemakkelijker om mensen over te halen om te geven.
Vanuit de theorie van het overtuigen van Cialdini wordt er gebruik gemaakt van het principe van sociaal bewijs. De redenering die er achter zit is dan: Sint Maarten hielp mensen door zijn zijn vrijgevigheid, andere mensen in de buurt hebben ook gegeven, dus u kunt ons ook wel wat geven. Het voor de deur zingen voor de bewoners is gebaseerd op het overtuigingsprincipe van wederkerigheid: als je iets gratis weggeeft, voelt de ontvanger zich vaak verplicht om iets terug te doen.
Wie was nu eigenlijk Sint Maarten? Er is weinig met zekerheid over hem te zeggen. Volgens de overleveringen leefde hij in de vierde eeuw in Hongarije. Hij was een ridder in dienst van de koning. Toen hij met een groep soldaten naar Frankrijk reisde, kregen ze heel slecht weer. Het regende, het werd koud en het ging vriezen. De mannen waren te paard en wilden zo snel mogelijk naar de volgende stad gaan. Daar wilden zij aankomen voordat de poorten sloten. Alle mannen behalve Maarten zetten er flink de vaart in. Maarten reed rustig verder, hij spaarde zijn paard. Het weer werd steeds slechter en Maarten kwam in een sneeuwstorm terecht.
Toen Maarten eindelijk bij de stadspoort aankwam, trof hij er een man aan die in lompen gekleed was. Deze man had het erg koud en zou de nacht zo niet overleven. Maarten zag dat en scheurde zijn eigen warme mantel in tweeën. Een helft gaf hij aan de man, de andere helft hield hij zelf.
Maarten’s vrienden zaten al lang in de herberg en schaamden zich een beetje, omdat zij doorgereden waren. Zeker toen zij ontdekten dat Maarten zijn halve mantel had weggegeven. In die nacht had Maarten een droom. Hij zag Jezus met zijn halve mantel om. Dit maakte zoveel indruk, dat Maarten het leger vaarwel zei en zich geheel wijdde aan de kerk. Hij werd duiveluitdrijver en later zelfs bisschop van Tours (Frankrijk).
Op 11 november 397 overleed hij en werd Tours een soort bedevaartsoord. Hij werd al snel heilig verklaard, er werden kerken naar hem genoemd en zijn sterfdag werd uitgeroepen tot het Sint Maartensfeest.
