het nachtmerrie scenario
Geplaatst: 17 jul 2005, 20:07
"Ik vond het belangrijk om het nachtmerriescenario te schetsen." Met die woorden heeft K. Eric Drexler, een van de geestelijke vaders van de nanotechnologie, afstand genomen van zijn oude onheilsprofetie dat de aarde op een dag wordt opgegeten door zwermen onzichtbare kleine nano-robotjes.
Michael Crichton schreef er zijn bestseller 'Prey' over, en zelfs Prins Charles kreeg er de kriebels van. Geen wonder, want de geleerden hadden het toch écht gezegd. De nanotechnologie - de technologie van het allerkleinste - mocht op een dag eens het einde van de wereld veroorzaken. De planeet met alles erop en eraan loopt het risico te worden vermalen tot 'grijze smurrie', beweerde K. Eric Drexler in zijn klassieke boek over nanotechnologie, 'Engines of Creation' (1986).
Maar Drexler heeft spijt van zijn gedoemdenk. Het valt allemaal reuze mee, schrijft hij deze week in het vakblad Nanotechnology. Het 'grijze-smurrieprobleem', zoals het horrorscenario eufemistisch is gaan heten, is met wetgeving makkelijk te voorkomen. En bovendien is het nog lang niet zo ver: bij de huidige stand van techniek is het 'probleem' helemaal niet aan de orde.
Nu nog kunst, straks realiteit. (©Copyright 2003 Coneyl Jay)
Drexler zag het er in 1986 van komen dat de mens op een dag fabriekjes kan maken zo groot als een virus of een bacterie. Zulke 'nano-assemblers' zouden zeer handig zijn, bijvoorbeeld om afval af te breken, om allerlei kunststoffen te maken of om water te zuiveren. Maar omdat je erg veel assemblers nodig hebt voordat ze van enig nut zijn, moeten de assemblers zichzelf kunnen voortplanten, realiseerde Drexler zich.
En dat betekent dat je een nano-assembler niet zomaar moet laten rondslingeren. Het moleculaire apparaatje zou dan links en rechts wat moleculen pakken en daarvan kopieën gaan maken van zichzelf. Die kopieën zouden weer nieuwe kopieën maken, die op hun beurt nog meer kopieën zouden maken. In slechts een paar etmalen tijd zou alle materie op aarde zijn omgezet in nano-assemblers, in 'grijze smurrie', toonden de berekeningen aan - mensen inbegrepen. Binnen de kortste keren gonsde het idee door de collectieve fantasie, van de X-Files tot Star Trek aan toe.
Maar het probleem is natuurlijk ook te vermijden, schrijft Dexler samen met zijn collega Chris Phoenix van het 'Centrum voor verantwoordelijke nanotechnologie'. Om te beginnen moet er een verbod komen op het maken van onzichtbaar kleine machientjes die zichzelf voortplanten. Bovendien is een 'vaste' fabriek van nano-assemblers veel handiger dan een leger vrijelijk rondwriemelende nano-robotjes, menen Drexler en Phoenix. "Zo'n fabriek zou niet mobieler zijn dan een printer. Je stopt er ruw materiaal in, waarmee hij iets bouwt."
In vraaggesprekken met de pers komt de aap uit de mouw: Drexler baalt ervan dat 'zijn' nanotechnologie het slachtoffer dreigt te worden van massahysterie en argwaan, een lot dat eerder de genetische modificatie en de kloontechniek ten deel viel. Vooral in Engeland is er steeds meer wantrouwen tegen de nanotechnologie. De mogelijke gevaren zijn daar al tot in het parlement besproken, en veel is er te doen over cosmetische producten met 'nanodeeltjes' erin.
"Ik vond het destijds belangrijk om een nachtmerriescenario te schetsen, zodat het publiek zou begrijpen wat de potentiële gevaren zijn," zegt Drexler achteraf. "Maar ik had nooit verwacht dat dat zou leiden tot onterechte afwijzingen van de techniek. En ik heb ook onderschat hoe populair de voorstelling van zwermen minuscule nano-insecten zou worden in de science fiction en de populaire cultuur."
Tussen de regels door blijkt dat Drexler en Phoenix diep in hun hart helemaal nog niet zo gerust zijn op de dingen die komen gaan. Zo is het grijze-smurrieprobleem nog altijd 'natuurkundig gezien mogelijk', erkennen de twee. En inderdaad, het is niet te hopen dat terroristen met het idee aan de haal gaan.
Om nog maar te zwijgen over wat ons te wachten staat als een ondernemende wapenfabrikant de nanotechnologie ter hand neemt. "Nog veel ernstiger is de mogelijkheid dat een productiefaciliteit wordt gebruikt om krachtige wapens te maken, in nog niet eerder vertoonde hoeveelheden. Dat zou kunnen leiden tot een wapenwedloop of tot oorlog."
Ja, daar fleurt een mens echt van op.