Documentaire - De jongen die niets vergeet

Wat is ons bewustzijn en wat ons onderbewustzijn? Wat schuilt hier allemaal achter? En de vage grens er tussen; onze dromen.
Gast1

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Gast1 » 25 mei 2017, 04:09

gusteman schreef:
Susan schreef:Gusteman, het is allemaal zo eenvoudig zeg je,

kan jij mij dan even uitleggen hoe een meisje van 10 jaar weken van te voren haar vader vertelde
dat ze in Noord- Holland een vliegtuig zag neerstorten én ook nog de plek aan wees waar hij
terecht was gekomen? In maart 2009 gebeurde dit namelijk daadwerkelijk op exact dezelfde plek!
Ook uit haar 'geheugen' opgediept misschien...?
Om iets te kunnen uitleggen heb ik wel wat meer informatie nodig dan wat jij hier aanreikt, beste Susan.
Dus, neen, ik kan je niet uitleggen hoe wat gebeurde in verband met het vliegtuigongeluk waarover jij het hier hebt.

Wat ik wel kan verduidelijken is dat heel wat mensen er van overtuigd zijn iets paranormaals te hebben meegemaakt daar waar dit perfect kan verklaard worden; jammer genoeg vertikken die mensen het om ook maar zelfs te overwegen of er een logische verklaring kan bestaan.

Ik lees bij jou heel wat weerstand en weerzin, gevoelens die niet kunnen gebaseerd zijn op wat ik naar jou toe kan hebben gedaan op dit forum ... en daarbuiten onderhouden wij geen enkele vorm van contact.
Dus komen die weerstand en weerzin ergens anders vandaan ..... maar je projecteert ze wel naar mij toe.
Waarom dan wel?
Ik ben maar even zo vrij om ook een paar vragen te stellen Guus.
Allereerst lees ik een stukje tekst van Suus waar ik niets in kan ontdekken wat jij allemaal interpreteert.
Ik lees dat je 'wel iets kan verduidelijken' maar ontdek iets verderop in jouw zelfde zin dat je het blijkbaar vertikt om ook maar zelfs te overwegen of er een onlogische verklaring kan bestaan.
Dat laatste is niet iets wat direct voortvloeit dat jij dat vertikt, maar ik meen op te merken dat dit wel een voortvloeisel is van al hetgeen wat ik van jou als reacties heb gelezen, toch?

Je schrijft -net als ik- dat mensen steeds maar weer interpreteren, maar dat is dus wat ik nu van jou lees.
Vind jij van niet?

Gebruikersavatar
Kristof Piessens
Leraar
Berichten: 1547
Lid geworden op: 05 mar 2015, 23:36

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Kristof Piessens » 25 mei 2017, 07:21

In het voorbeeldvraag van susan aan gusteman meen ik op te maken dat de voorspellende kracht van dat hoopje hersens quasi onmogelijk is...

Laat me eerst even vaststellen waar de meeste mensen het meest mee sukkelen, dat de grens tussen droom en realiteit heel flinterdun is om daar een wetenschappelijke onderscheid in te maken, de echte werkelijkheid is het zoeken naar je innerlijke zijn en in dat innerlijke mogelijkheid stabiel te functioneren.

Ik heb vaak voor dat wanneer ik een herhalende situatie tegenkom ik herinner word aan hoe ik in het verleden daar op heb gereageerd of gedragen, of ik bepaalde dingen heb genegeerd of niet ?

Het vreemde is nu ik een bepaalde boekenreeks aan het lezen ben, kwam hetgeen ik voor heb gehad in een bepaald jaar een volledige beschrijving van die ervaring tegen...het verklaarde voor een deel wel dat ik in die tijd dus wel goed bezig was maar dat ik zaken miste of elementen of een bepaalde doelrichting, ik maak het echt niet ingewikkeld hoor, maar elke keer ik hierop aan het na-denken ben besef ik wel wat ik had kunnen doen of vertellen of uitleggen, het geen zin had om de ervaring buiten mijn hersens te gaan plaatsen want hersenen hebben juist de ervaring nodig om te kunnen begrijpen wat er gebeurd en dat is de belevenis die voor iedereen verschillend beleeft wordt...

Hersenen zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen en om na te denken wat dit betekend voor jou en eventueel anderen, maar hersenen kunnen niet een niet - ervaring begrijpen omdat het dat niet ervaren heeft, daarom bestaat er voor veel mensen de verwarring in het denken, sociologisch kan het niet dat er veroordeelt wordt voordat de ervaring er is...maar wel begrijpelijk dat je hiermee een bepaalde voorsprong hebt.
Duister voedt zich met licht, licht voedt zich met licht, lichtkracht versterkt elkaar zonder hulp van het duister, zonder licht kan duister geen bestaan kennen.

Gast1

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Gast1 » 25 mei 2017, 08:36

Kristof Piessens schreef: Hersenen zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen en om na te denken wat dit betekend voor jou en eventueel anderen, maar hersenen kunnen niet een niet - ervaring begrijpen omdat het dat niet ervaren heeft, daarom bestaat er voor veel mensen de verwarring in het denken, sociologisch kan het niet dat er veroordeelt wordt voordat de ervaring er is...maar wel begrijpelijk dat je hiermee een bepaalde voorsprong hebt.
Zo, dat is een lekkere lange zin. :wink:
Stel als ik nou eens schrijf dat hersenen niet enkel zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen.
Stel als ik schrijf dat de hersenen ook en vooral gemaakt zijn om te leren, met name bij het specimen 'de mens'.
Wat vind je daarvan?

Gebruikersavatar
Kristof Piessens
Leraar
Berichten: 1547
Lid geworden op: 05 mar 2015, 23:36

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Kristof Piessens » 25 mei 2017, 10:34

Gast1 schreef:
Kristof Piessens schreef: Hersenen zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen en om na te denken wat dit betekend voor jou en eventueel anderen, maar hersenen kunnen niet een niet - ervaring begrijpen omdat het dat niet ervaren heeft, daarom bestaat er voor veel mensen de verwarring in het denken, sociologisch kan het niet dat er veroordeelt wordt voordat de ervaring er is...maar wel begrijpelijk dat je hiermee een bepaalde voorsprong hebt.
Zo, dat is een lekkere lange zin. :wink:
Stel als ik nou eens schrijf dat hersenen niet enkel zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen.
Stel als ik schrijf dat de hersenen ook en vooral gemaakt zijn om te leren, met name bij het specimen 'de mens'.
Wat vind je daarvan?
Is dat nu een aanvulling of een vereenvoudiging van mijn wat te lange zin ?

Stel dat je je hersenen niet kunt gebruiken om te vatten wat er gebeurd, vandaar dat de ervaring voorgaat op leren/begrijpen, en dat de bedoeling van de hersenen in regel eerder is om functie te hebben in het kader van herinneren. Het woord 'herinneren' verwijst ondubbelzinnig terug naar het innerlijke van de mens. Als ik mij iets herinner dan slaat dit eerder terug op weten dat je dit of dat al ervaren hebt, maar hiermee niet dezelfde ervaring voorkomen bij een ander.
Duister voedt zich met licht, licht voedt zich met licht, lichtkracht versterkt elkaar zonder hulp van het duister, zonder licht kan duister geen bestaan kennen.

Gast1

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Gast1 » 26 mei 2017, 09:21

Kristof Piessens schreef:
Gast1 schreef:
Kristof Piessens schreef: Hersenen zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen en om na te denken wat dit betekend voor jou en eventueel anderen, maar hersenen kunnen niet een niet - ervaring begrijpen omdat het dat niet ervaren heeft, daarom bestaat er voor veel mensen de verwarring in het denken, sociologisch kan het niet dat er veroordeelt wordt voordat de ervaring er is...maar wel begrijpelijk dat je hiermee een bepaalde voorsprong hebt.
Zo, dat is een lekkere lange zin. :wink:
Stel als ik nou eens schrijf dat hersenen niet enkel zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen.
Stel als ik schrijf dat de hersenen ook en vooral gemaakt zijn om te leren, met name bij het specimen 'de mens'.
Wat vind je daarvan?
Is dat nu een aanvulling of een vereenvoudiging van mijn wat te lange zin ?

Stel dat je je hersenen niet kunt gebruiken om te vatten wat er gebeurd, vandaar dat de ervaring voorgaat op leren/begrijpen, en dat de bedoeling van de hersenen in regel eerder is om functie te hebben in het kader van herinneren. Het woord 'herinneren' verwijst ondubbelzinnig terug naar het innerlijke van de mens. Als ik mij iets herinner dan slaat dit eerder terug op weten dat je dit of dat al ervaren hebt, maar hiermee niet dezelfde ervaring voorkomen bij een ander.
Ik zie dat we beiden nogal wat stellen.
Dat had ik beter niet kunnen doen, waarbij ik reageerde op jouw stelling:
"Hersenen zijn gemaakt om ze te gebruiken in het kader van ervaren/begrijpen enz ... (die lange zin dus)"
Je schrijft onmiskenbaar:
"Het woord 'herinneren' verwijst ondubbelzinnig terug naar het innerlijke van de mens."
Welnu, met dat laatste ben ik het helemaal eens en sterker nog, het gaat nog veel verder terug in de herinneringen dan dat alleen.
De herinneringen gaan talloze eerdere levens terug.
Maar hersenen zijn niet enkel gemaakt om dat wat jij beschrijft in die lange zin.
Hoeveel kunnen de menselijke hersenen leren?
Die vraag blijft onderzoekers fascineren en voor een raadsel stellen.
In The Brain Book schrijft Peter Russell: „Hoe meer we over de menselijke hersenen te weten komen, hoe meer we ontdekken dat hun capaciteit en potentieel onze eerdere speculaties verre overtreffen.”

Zo hebben onze hersenen wat geheugen betreft een reusachtige capaciteit.
"Het geheugen is geen laadruimte die geleidelijk voller wordt,” zegt Russell, "het lijkt meer op een boom waaraan haken groeien waar de herinneringen aan opgehangen worden.
Alles wat u zich herinnert, vormt weer een stel haken waaraan meer nieuwe herinneringen opgehangen kunnen worden.
De capaciteit van het geheugen blijft dus groeien.
Hoe meer u weet, hoe meer u kunt weten.”

Dit brengt ons terug bij onze eerdere vraag: waarom hebben de hersenen zulke enorme, onaangeboorde reserves?

De evolutietheorie biedt geen logisch antwoord.
Omdat evolutie voor een groot deel steunt op het denkbeeld van overleving van de geschiktsten, laat ze nadenkende mensen met de vraag zitten waarom de menselijke hersenen hun enorme capaciteit hebben ontwikkeld.
Ter illustratie: waarom zou u een enorme vrachtwagen maken als u nooit meer zult vervoeren dan een schep zand? :wink:

gusteman

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door gusteman » 26 mei 2017, 13:48

Gast1 schreef:De evolutietheorie biedt geen logisch antwoord.
Omdat evolutie voor een groot deel steunt op het denkbeeld van overleving van de geschiktsten, laat ze nadenkende mensen met de vraag zitten waarom de menselijke hersenen hun enorme capaciteit hebben ontwikkeld.
Ter illustratie: waarom zou u een enorme vrachtwagen maken als u nooit meer zult vervoeren dan een schep zand? :wink:
Vreemd, beste Gast1 dat je zelf eerst stelt dat evolutie
... voor een groot deel steunt op het denkbeeld van overleving van de meest geschikte ...
maar dat je dan het resterende deel onderwerp maakt van een vraag, daar waar het antwoord hierop mee besloten ligt in de evolutietheorie.
Dat resterende deel bestaat namelijk uit ervaring.

Dus als antwoord op jouw 'illustratie': de enorme vrachtwagen wordt gebouwd omdat uit de opgedane ervaringen kan worden afgeleid dat er op termijn nood zal zijn aan een enorme vrachtwagen.
Dit wordt tevens onderschreven door de anatomische gegevens, vastgelegd in de geschiedenis, waaruit blijkt dat de menselijke hersenen doorheen de jaren op een heel consequente manier meegroeien met de eveneens groeiende hoeveelheid verworven kennis.

In hedendaagse computertechnologie: het RAM geheugen wordt voortdurend uitgebreid, net zoals de processorsnelheid ook werd opgedreven gedurende de evolutie van de mens.

Gebruikersavatar
Kristof Piessens
Leraar
Berichten: 1547
Lid geworden op: 05 mar 2015, 23:36

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Kristof Piessens » 26 mei 2017, 14:15

voor een deel akkoord gusteman, evolutietheorie an sich gaat in op de vraag waarom wij ons ontwikkelen en op welke wijze ? Hoe en waarom functioneren onze hersenen zodanig zonder dat er sprake is van evenredige toename van kennis, welke kennis verkrijg je bij het gebruiken van de hersenen ?

Weten en niet weten is dat je het voorwerp van discussie ook begrijpt en ze op een concrete manier in juiste gedrag omzet, terwijl evolutietheorie uitgaat van een denkbeeld over de meest geschikte perfecte mooie mens, maar de suggestie van dat beeld versterkt alleen het idee dat er een ras bestaat dat ze 'mens' noemen...

De diversiteit legt juist het verband van een rassenidee dat ontstaan is bij adolf hitler naast zich neer, het is juist de bedoeling dat je GEEN zuivere mensen maakt die opgedeeld kunnen worden in rassen.

Maar goed, je stelt dat ervaring een uitbreiding is van de kennis die je opdoet, maar dan heb je alleen het weten maar ben je onwetend op het vlak van toepassing van het geleerde, en dat is de context wat veel mensen vaker dan je zelf denkt onderschatten of negeren.
Duister voedt zich met licht, licht voedt zich met licht, lichtkracht versterkt elkaar zonder hulp van het duister, zonder licht kan duister geen bestaan kennen.

Gast1

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door Gast1 » 26 mei 2017, 14:53

gusteman schreef:
Gast1 schreef:De evolutietheorie biedt geen logisch antwoord.
Omdat evolutie voor een groot deel steunt op het denkbeeld van overleving van de geschiktsten, laat ze nadenkende mensen met de vraag zitten waarom de menselijke hersenen hun enorme capaciteit hebben ontwikkeld.
Ter illustratie: waarom zou u een enorme vrachtwagen maken als u nooit meer zult vervoeren dan een schep zand? :wink:
Vreemd, beste Gast1 dat je zelf eerst stelt dat evolutie
... voor een groot deel steunt op het denkbeeld van overleving van de meest geschikte ...
maar dat je dan het resterende deel onderwerp maakt van een vraag, daar waar het antwoord hierop mee besloten ligt in de evolutietheorie.
Auwtsj ...
Sorry Guus.
Ik ben vergeten de link erbij te zetten en schroomde overigens ook om de link te plaatsen.
De tekst vanaf "Hoeveel kunnen de menselijke hersenen leren ..." is niet van mij maar van Jehova's getuigen en ergo ... de evolutietheorie biedt zeer zeker een logisch antwoord.
Ik was aan het zoeken naar een link waarin vermeld is dat we een 'lerend brein' hebben en niets anders dan dat.
Maar ik leer dat mijn eigen 'link' nog altijd het beste werkt. :wink:

Het is vooral het leren wat ons zover heeft gebracht en ja, dat leren heeft ook te maken met ervaringen en herinneringen.
Herinneringen die zelfs teruggaan naar onze eerdere levens.
Maar er is veel meer dan dat alleen en wat een computer nog niet heeft: emoties.
Daar beschikken wij over en de een meer dan de ander.
Zo beschikken sommigen van het menselijk specimen over telepathie, precognitie, helderziendheid waarbij ik de psychokinese en de reïncarnatie niet buiten wil sluiten.
De parapsychologie houdt zich daar redelijk mee bezig.
Veel wat we nu nog niet begrijpen, zal straks een keer een vanzelfsprekendheid zijn.
En dat geloof je of niet. :wink:

Gebruikersavatar
taigitu
Orakel
Berichten: 14687
Lid geworden op: 04 dec 2011, 14:37

Re: Documentaire - De jongen die niets vergeet

Bericht door taigitu » 04 jun 2017, 09:21

In de context van dit topic vond ik deze manier van niet-vergeten/herinneren
wel interessant. Hoe kan het dat de toegangspoort naar zijn herinneringen, van de jongen die niets vergeet, helemaal open gaat als hij dat wenst en hij een juist antwoord kan geven. En dat hypnose dit in heel beperkte zin kan bewerkstelligen.
Herinneren onder hypnose

Geheugen
In Russische krijgsgevangenschap schreef inlichtingenofficier Heinrich Gerlach een roman over de slag bij Stalingrad. Na de oorlog probeerde hij met behulp van hypnose zijn tekst weer op te roepen en gaf zijn boek uit. Maar zijn verhaal was toch veranderd, zo blijkt nu, na vergelijking met het teruggevonden manuscript.

26 augustus 2016
Heinrich Gerlach, ex-Wehrmacht-officier, wordt in 1951 gehypnotiseerd door dr. Karl Schmitz, om zijn herinneringen aan zijn boek over Stalingrad boven te halen. Foto boven: Heinrich Gerlach. Foto’s Galiani Berlin

Het geïllustreerde tijdschrift Quick kreeg in augustus 1951 de primeur. In München had dr. Karl Schmitz, arts, gespecialiseerd in hypnose, net een spectaculaire serie zittingen afgerond.

Op de divan had een man gelegen die in de oorlog als inlichtingenofficier had gediend in het Zesde Leger. Na de nederlaag bij Stalingrad was hij in Russische krijgsgevangenschap geraakt. Tijdens zijn verblijf in het kamp had hij een anti-oorlogsroman geschreven, maar vlak voor zijn terugkeer naar Duitsland in het voorjaar van 1950 werd het manuscript geconfisqueerd. Bij thuiskomst had hij tevergeefs geprobeerd het opnieuw te schrijven en nu hoopte hij dat hij de tekst onder hypnose weer kon reproduceren.

Een van de foto’s toont de gewezen officier, Heinrich Gerlach (43), onder hypnose, op zijn hoofd de geruststellende hand van de dokter. Een secretaresse, bloemetjesjurk, parelkettinkje, probeert de woordenstroom in steno bij te houden. Volgens de Quick-redacteur was de hypnose een groot succes.

De sluier die over Gerlachs herinneringen lag loste langzaam op: „Over het duistere ravijn van verloren jaren spande zich opnieuw de brug van het bewustzijn.” Schmitz schatte dat twee van de drie hoofddelen waaruit het manuscript had bestaan uit het vergeten waren gered, de rest zou, eenmaal aangestoten, vanzelf wel loskomen, zo ging dat nu eenmaal met herinneringen.

Weer thuis in het Noord-Duitse stadje Brake was Gerlach zelf een stuk minder optimistisch. Hij hield het op een kwart, hooguit, de rest moest hij door hard werken, correspondentie en gesprekken met andere overlevenden boven water zien te krijgen. Het schrijven – overwegend tijdens de vakanties want hij was leraar klassieke talen – vorderde langzaam.
Het hypnosecontract
Toen zijn ‘dankzij hypnose’ geschreven boek een bestseller bleek, kreeg auteur Heinrich Gerlach een brief van dr Schmitz, de arts die hem onder hypnose had gebracht. Herinnerde hij zich wel dat ze een contract hadden gesloten? Dat Gerlach 20 procent van zijn royalties aan Schmitz zou afstaan? Wat voor contract? vroeg Gerlach, ik kan me niet herinneren dat ik ooit een contract heb getekend. Of was ik toen onder hypnose?

Schmitz kan een contract overleggen dat 30 juli 1951 was getekend door Gerlach. Een gerechtelijk grafoloog bevestigt dat de handtekening authentiek is en niet onder hypnose is gezet. Gerlach voert aan dat hij toen al 23 keer gehypnotiseerd was en in een staat van „verregaande passiviteit”, in die toestand „zou hij nog zijn grootmoeder aan dr Schmitz hebben verkocht”. Hij vraagt een artsenvereniging in München of het medici wel toegestaan is patiënten zo’n contract voor te leggen, maar Schmitz zegt dat Gerlach niet in therapie was, ze hadden een zakelijke overeenkomst. Uiteindelijk werd de zaak geschikt: Gerlach betaalde de dokter 9.500 mark.
Pas vijf jaar later had hij opnieuw een manuscript gereed.
Het verscheen in 1956 als Die verratene Armee en werd onmiddellijk een bestseller. Het kwam in bijna een dozijn vertalingen uit, in het Nederlands als Tussen Don en Wolga. Onder hypnose geschreven oorlogsroman.

De ketel van Stalingrad
Ook zestig jaar later neemt de roman je nog mee. Aan de hand van de belevenissen van zijn alter ego, eerste luitenant Breuer, verhaalt Gerlach over de gruwelen tussen november 1942 en januari 1943 – over de wurgende omsingeling van Stalingrad door het Rode Leger, het langzaam groeiende besef dat Hitler niet van plan was hen uit ‘de ketel van Stalingrad’ te ontzetten, de onafwendbare decimering van wat begonnen was als een trots leger van 300.000 manschappen, de desintegratie tot een haveloze, uitgehongerde en verbitterde bende en tenslotte de smadelijke overgave.

Slechts twee op de honderd manschappen overleefden Stalingrad en de krijgsgevangenschap. De toon is gedesillusioneerd: de nazi’s hadden het land, het volk te gronde gericht.

Het slot speelt zich af in het hoofdkwartier van Hitler. In het voorjaar van 1943 zijn de eerste brieven naar huis aangekomen van krijgsgevangenen die Stalingrad hadden overleefd. Tijdens een besloten lunch zeggen twee hoge officieren tegen Hitler dat hun families opgelucht zullen zijn dat ze tenminste nog in leven zijn. „Hitler keek op met een blik die beide officieren liet verstommen. En hij antwoordde: ‘De strijders van Stalingrad behoren dood te zijn’.”

Romans als deze verschenen bij handenvol in het naoorlogse Duitsland. Maar deze ene had met die hypnose zo’n curieuze oorsprong, natuurlijk wervend uit de doeken gedaan in de flaptekst, dat Die verratene Armee een beslissende publicitaire voorsprong kreeg. Er zouden uiteindelijk ongeveer een miljoen exemplaren verkocht worden. Wat Gerlach nou precies aan de hypnose had te danken was hem zelf overigens niet zo duidelijk.

Bij sommige zittingen had hij het gevoel gehad dat het oorspronkelijke manuscript hem weer voor ogen stond, alsof hij er in kon bladeren en zelfs hele zinnen kon lezen. Op andere momenten wist hij niet meer of hij zich zijn eigen formuleringen herinnerde of de gebeurtenissen zelf. Reproduceerde hij zijn manuscript of schreef hij opnieuw een roman over zijn belevenissen? Zonder het manuscript bleef dit voor Gerlach een open vraag en dat zou het voor zijn lezers ook blijven.

Maar dan.
Het verdwenen manuscript

Begin 2012 komt de Duitse germanist Carsten Gansel naar Moskou voor onderzoek naar culturele activiteiten van Duitse krijgsgevangenen. In een militair archief vraagt hij gegevens op over Heinrich Gerlach. Tot zijn grote opwinding ligt even later het verdwenen manuscript voor hem op tafel. In de dagen die volgen fotografeert hij heimelijk de 614 pagina’s van wat oorspronkelijk Durchbruch bei Stalingrad heette. En nu is de oerversie van Die verratene Armee opnieuw uitgegeven.

Voor een psycholoog is de eerste associatie: wat een schitterende kans om het gehalte van hypnose als herinneringstechniek te toetsen. Maar bij parallelle lezing van beide versies blijkt al snel dat daarvoor de zaak toch te ingewikkeld ligt. De driedeling en de 17 hoofdstuktitels zijn met een paar minieme variaties gehandhaafd. Ook de personages en hun aandeel in de ontwikkeling van het verhaal zijn nauwelijks veranderd. Hier en daar komen zinnen woordelijk overeen.

Maar de latere roman begint heel anders en in sleutelscènes zijn er vaak kleine en grote verschillen, niet alleen in de formulering, maar ook in de strekking. De roman bevat passages die in het manuscript niet voorkomen en andersom. De kwestie blijft dan of de discrepanties het gevolg zijn van geheugendwalingen, tekortschietende hypnose of misschien wel zo bedoeld waren door Gerlach.

Al lezend begin je je te realiseren dat het belang van de vergelijking in iets heel anders zit. Gerlach was in de zomer van 1943 aan zijn manuscript begonnen, een half jaar na de slag om Stalingrad. De indrukken waren nog vers, maar door zijn isolement was zijn perspectief beperkt.

Het nieuwe manuscript schreef hij tussen 1950 en 1955, in volkomen andere verhoudingen en – vooral – met kennis van de sindsdien verschenen literatuur over Stalingrad.

Vergelijking van beide versies laat zien hoe subtiel een radicale verandering van context in kan werken op de poging hetzelfde verhaal nog eens te vertellen.

Na zijn gevangenneming in januari 1943 kwam Gerlach eerst vier maanden in een isoleercel terecht. Hij werd voortdurend verhoord. Uiteindelijk belandde hij in het kamp Lunjowo, speciaal ingericht voor hoge officieren die men hoopte in te zetten voor het bewerken van hun nog strijdende collega’s in de Wehrmacht.

Er werd een krant opgericht, Freies Deutschland, met anti-Hitler-artikelen. Gerlach werd een van de productiefste redacteuren en kreeg de beschikking over een oude Remington. Daarop begon hij – onder toezicht van de kampautoriteiten – aan zijn roman.

Antifascistische modelburgers
Gerlach probeerde zich naar de vrijheid te schrijven, op twee manieren. Hij hoopte zich al schrijvend van zijn traumatische herinneringen aan Stalingrad te bevrijden. Het was, verklaarde hij later, een poging tot ‘psychische Selbstheilung’.

Maar het kamp was ook bedoeld om uit de gevangenen antifascistische modelburgers voor het naoorlogse Duitsland te kneden en Gerlach was zich daar bij het schrijven van bewust. De soldaten en officieren in Durchbruch zijn, in beginsel, mannen van eer, moedig, vaderlandslievend. Hun antisemitisme is het gevolg van jarenlange nazipropaganda. Ze komen langzaam tot het inzicht dat de eed aan volk en familie boven die aan Hitler hoorde te gaan.

Een neergeschoten Russische jachtvlieger leest hen de les: het Rode Leger strijdt voor vrijheid en vaderland, voor ‘de verworvenheden van de grote socialistische revolutie. En daarom zullen wij overwinnen.’ Hij spreekt accentloos Duits, heeft Heine en Goethe gelezen.

Voor de meelezende kampleiding was het niet genoeg. Dat antisemitisme geloofden ze wel. Wat zij wilden lezen was het besef medeplichtig te zijn geweest aan oorlogsmisdaden, wroeging, zelfbeschuldiging, bekering tot de socialistische ideologie, geen verhaal waarin Duitse soldaten eenvoudigweg slachtoffer waren van nazi-propaganda.

Tot overmaat van ramp kwam Gerlach in het vizier van Walter Ulbricht, de gestaalde communist die in Moskou werd geprepareerd voor een hoge positie in het naoorlogse Duitsland. Hij schreef in 1944 dat Gerlach een typische vertegenwoordiger van het Hitler-leger was, talentvol maar onoprecht, wat hij schreef was bedoeld om zijn werkelijke opvattingen te verhullen. Deze karakteristiek bleef Gerlach jarenlang achtervolgen en hield hem in het kamp toen de meeste anderen al lang weer thuis waren en hoge maatschappelijke posities hadden verworven.

Maffia-aanbod
In de zomer van 1948 doet men hem een voorstel. Hij mag terug naar huis, op voorwaarde dat hij voor de Russen inlichtingenwerk onder de Duitse intelligentsia gaat verrichten. Hij weigert. Maar het blijkt slechts de helft van een typisch maffia-aanbod. De andere helft komt al snel: hij wordt op een verzonnen aanklacht (‘oorlogsmisdaden’) veroordeeld tot 25 jaar dwangarbeid. Gerlach komt terug op zijn eerdere weigering.

April 1950 mag hij eindelijk naar huis. Van dat inlichtingenwerk is niets gekomen, hij reisde zo snel mogelijk door naar West-Duitsland, werd herenigd met zijn vrouw en drie kinderen die hij in 1942 voor het laatst had gezien en begon, in meerdere opzichten bevrijd, te schrijven aan Die verratene Armee.

Typerend voor de overeenkomsten – en verschillen – tussen beide teksten is de beschrijving van de dood van generaal Von Hermann, die stond voor Alexander von Hartmann (1890-1943). Hij heeft al lang begrepen dat zijn divisie ten dode is opgeschreven. Overdag blijft hij zijn orders geven en uitvoeren: deserteurs en plunderaars krijgen de kogel.

Maar ’s nachts op zijn brits begint zijn geweten op te spelen. Moest hij zich werkelijk houden aan het bevel door te vechten tot de laatste kogel? Ook als hij zijn eed had gezworen aan een misdadiger? Had hij als christen geen hogere macht te gehoorzamen? Wat stond hem te doen? Zich laten evacueren was laf. Overgave was onverenigbaar met zijn soldateneer. Zelfmoord was een christen niet toegestaan. Hij kon geen kant op.

Als zijn bunker een paar dagen later onder vuur ligt trekt hij zijn beste uniform aan, laat de aalmoezenier komen (alleen in Durchbruch), geeft hem zijn trouwring en een brief aan zijn vrouw in bewaring, spelt al zijn decoraties op, het Ridderkruis achterstevoren zodat het hakenkruis niet te zien is en loopt doodgemoedereerd naar buiten.

Even later klautert hij op een aarden wal en gaat rechtop staan, in het schootsveld van de Russen, ‘karabijn in de aanslag, als bij een drijfjacht’. Een kolonel die hem vergezelt zoekt wijselijk dekking. Als hij weer opkijkt is de plek waar Von Hermann stond leeg. Een kogel in het voorhoofd is hem fataal geworden.

In Durchbruch laat Gerlach de generaal een paar dagen voor zijn dood tot het inzicht komen dat er een nieuwe tijd is aangebroken, met nieuwe mensen, idealen en waarden. Hijzelf was te oud om er deel van uit te maken, voor hem zat er niets anders op dan de ingeslagen weg te vervolgen, rechtop en met eer. Hij zou tegelijk met de oude wereld ten onder gaan.

In Die verratene Armee ontbreekt dit motief. Het had zijn logische plaats in een manuscript dat op gezette tijden door communistische autoriteiten werd gelezen. Maar in het Duitsland van de jaren vijftig was er niet zoveel behoefte meer aan de ‘nieuwe tijd’ die in het oostelijke deel werkelijk was gekomen.
Wie is Douwe Draaisma?
Douwe Draaisma (1953) is hoogleraar geschiedenis van de psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en gespecialiseerd in de werking van het menselijk geheugen. Hij schreef onder meer het bekroonde 'Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt' (2001). Volgende maand verschijnt zijn nieuwe boek 'Als mijn geheugen me niet bedriegt'.
Gansel vond in het archief ook de motivering terug waarom Gerlach zijn manuscript niet mee mocht nemen. Het oordeel van de kampautoriteiten getuigde niet van literaire finesse. Sommige personages hadden zich anti-Russisch uitgelaten en Gerlach had dat zonder afkeurend commentaar laten passeren.

Het was ook te veel vanuit het perspectief van het Duitse leger geschreven. Ironisch genoeg verwijzen deze verwijten naar wat vandaag de dag juist de literaire kwaliteiten van Durchbruch zijn.

Dat Gerlach aansloot bij de persoonlijke belevenissen van de mannen in de ketel van Stalingrad en dat de dialogen telkens zonder tussenkomst van een verteller het werk doen is precies waardoor zijn roman zeventig jaar later niets aan leesbaarheid heeft verloren.

Het blijft moeilijk te wegen hoe beide versies zich verhouden tot de herinneringen van Gerlach. Zijn ‘nieuwe’ passages te danken aan herinneringen die pas tien jaar later toegankelijk werden? Of heeft de hypnose hier en daar ‘quasi-herinneringen’ in het leven geroepen? Zijn ‘verdwenen’ passages het gevolg van vergeten of van voortschrijdend inzicht? Dat in de oerversie de ideologische accenten net wat meer in de richting van het sovjetperspectief lijken te liggen geeft aan dat het oordeel van Ulbricht misschien niet helemáál misplaatst was.

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/08/26/he ... 1-a1518237
.

.

Vraag je af wat anderen van je denken
en je bent voor altijd hun gevangene.


Lao Tse

Plaats reactie