Achtergrond: 'Turkije is hard op weg naar een autocratie
Het uitschakelen van de kritische krant Zaman is een nieuwe klap voor de persvrijheid in Turkije. President Erdogan gelooft dat hij de enige is die het land kan redden, stelt Petra de Bruijn, docent Turkse Cultuur en Maatschappij van de Universiteit Leiden.
Erdogan maakt langzaam maar zeker alle kritische media onschadelijk.
"Ik maak me hier heel veel zorgen over. Zaman is niet de enige kritische krant van het land en het bereik was relatief klein - een oplage van 650.000 op tachtig miljoen inwoners. Maar Erdogan legt met deze actie wel een enorm mediaconcern lam dat ook in het buitenland goed gehoord en gelezen werd.
Zaman heeft uitgaven in talloze talen over de hele wereld. Iedereen die kritisch schrijft wordt aangepakt. En als een krant kritische journalisten niet de mond snoert, moet de hele krant er maar aan geloven."
De Turkse overheid doet het niet alleen met de media.
"Erdogan doet dit ook met kritische bedrijven. Die worden ook onder curatele gesteld: dan komen er twee of drie regeringsgezinde functionarissen die toezicht gaan houden op de directie. Het effect is niet te onderschatten. De krant Bugün overkwam afgelopen najaar hetzelfde. Binnen een week was de volledige oplage verpulverd; niemand wilde meer lezen wat er in stond."
De president komt in eigen land weg met dit soort acties.
"Hij onderbouwt dit soort acties netjes met een gerechtelijk bevel. In het geval van Zaman wordt het argument 'terrorisme' opgevoerd, bij een pro-Gülen-bank stelde hij dat de klanten last hadden van financieel wanbeheer. Het juridische systeem is het eerste dat Erdogan heeft gezuiverd: daar zit vrijwel geen rechter meer die niet pro-AKP is."
In het begin leek de strijd tegen de geestelijke leider Gülen het motief.
"In eerste instantie leek het erop dat Erdogan het had gemunt op aanhangers van Gülen. Maar tegenwoordig wil hij iedereen die kritisch is de mond snoeren. Het is een heel gevaarlijke ontwikkeling. Er is ook een procedure opgestart om de parlementaire onschendbaarheid ongedaan te maken. Dat zou betekenen dat oppositieleden die Erdogan aanvallen voortaan ook opgepakt kunnen worden, en dat de HDP, de Koerdische partij die nu in het parlement zit, kan worden gedecimeerd."
Erdogan gelooft oprecht dat hij het land moet redden.
"Hij wil de macht behouden. Hij gelooft heilig dat alleen hij in staat is om Turkije te redden en naar een toekomst te leiden als welvarende grootmacht in de regio. In de eerste jaren van zijn bewind ging het echt de goede kant op: economisch ging het het land voor de wind en had Turkije aanzien in het Midden-Oosten. Maar het gaat nu economisch minder en Erdogan zit te lang in het pluche. Zijn idealen is hij langzaam uit het oog verloren en de veiligheidssituatie in Turkije is erbarmelijk. De laatste weken zijn er voortdurend aanslagen geweest."
Zonder kritische media krijgt het volk een eenzijdig verhaal te horen.
"De regeringsgezinde kranten geven Erdogans tegenstanders de schuld van alle problemen. En op televisie zijn vrijwel alleen nog maar spotjes van de AKP. Er zijn wel linkse media die via internet wat nieuws verspreiden, maar die bereiken vooral de linkse elite. In het verleden waren er nog wel populaire series waarin kritiek op het regime zat verwerkt. Op die manier werden mensen wel aangezet tot nadenken over de politieke keuzes die ze hadden. Maar die zenders en programma’s zijn inmiddels ook uit de lucht. Erdogan kan zijn tegenstanders nu zwart maken zonder enige nuance. Turkije is hard op weg naar een autocratie."
Europa kan op dit moment vrij weinig doen.
"Er wordt achter de schermen echt wel gelobbyd en gepraat. En Europa, de VS en Amnesty International moeten het onderwerp persvrijheid blijven aankaarten. Maar Europa heeft Turkije heel hard nodig voor het oplossen van de vluchtelingencrisis. En wat heeft de EU concreet voor macht? Europa kan onmogelijk Turkije binnenvallen. En Turkije is nog geen EU-lid, dus is niet aan mores en normen gebonden zoals bijvoorbeeld Polen dat wel is. Turkije zet nog steeds in op een EU-lidmaatschap, een doorstart van het toelatingsproces is ook één van de eisen van de Erdogan nu. Maar ik denk dat maar weinig Turken geloven dat dat op korte termijn een haalbaar doel is."
In Turkije zelf maken veel mensen zich er niet heel druk over.
"Al heeft Erdogan bij de verkiezingen in juni wel verloren, nog steeds staat de helft van het land achter hem. De linkse Turken vinden het verschrikkelijk wat er gebeurt. Maar verkijk je niet op de enorme tweedeling in de Turkse samenleving over de macht van Erdogan. Zijn voorstanders slikken alle propaganda als zoete koek. Het is onzin dat Gülen een terrorist is, hij bepleit verdraagzaamheid en geweldloosheid. Maar het heilige geloof in alles wat Erdogan roept, maakt eerlijke discussies bij voorbaat onmogelijk."
http://www.nu.nl/dvn/4225571/achtergron ... ratie.html
![[think]](./images/smilies/think.gif "think"){kind=small}
