Onbekende gele pigmenten ontdekt in de overblijfselen van een oud Egyptisch paleis

[univers]

Onderzoekers hadden geen idee dat deze pigmenten in de klassieke oudheid al gebruikt werden.

Tegenwoordig zijn er nog best wat restanten van oude Egyptische beelden en tempels te bewonderen. Maar deze eens zo fraaie en imposante artefacten hebben door de tand des tijds enigszins hun glorie verloren. Onderzoekers denken namelijk dat Egyptische beelden en gebouwen aanvankelijk uit veel kleur bestonden. Helaas zijn de meeste vandaag de dag wit uitgeslagen. Ook het paleis van koning Apriës uit het oude Egypte was dit lot beschoren. In een nieuwe studie hebben onderzoekers zich over fragmenten van dit eens zo prachtige paleis gebogen. En ze doen een opmerkelijke ontdekking.

Paleis van koning Apriës
Koning Apriës was een Egyptische farao die van 589 tot ongeveer 568 voor Christus over het land heerste. Zijn paleis was gelegen in de Nijldelta. Fragmenten van dit paleis worden vandaag de dag bewaard in het Glyptotek museum in Kopenhagen. Onderzoekers besloten deze overblijfselen uit de vitrinekasten te halen en aan een inspectie te onderwerpen. “We zijn geïnteresseerd in pigmenten, bindmiddelen en technieken die men in de klassieke oudheid gebruikte,” verklaart onderzoeker Cecilie Brøns. “Dit is heel relevant voor kunsthistorici en kan ons bovendien ook meer vertellen over hoe verschillende culturen in het Middellandse-Zeegebied en het Nabije Oosten materialen en kennis uitwisselden en zo met elkaar verbonden waren.”


Oude fragmenten van het paleis van Apriës. Afbeelding: SDU

Chemische analyse
De onderzoekers besloten de hulp in te schakelen van archeoloog Kaare Lund Rasmussen; een expert in het uitvoeren van geavanceerde chemische analyses van oude, archeologische objecten. Rasmussen heeft al onder andere de baard van de renaissance-astronoom Tycho Brahe onder de loep genomen, zich over Italiaanse skeletten van monniken gebogen en heilige relikwieën en de Dode Zeerollen onderzocht. Rasmussen besloot monsters te nemen van de overblijfselen van het paleis van Apriës om op die manier meer te weten te komen over de gebruikte pigmenten en bindmiddelen.

Ontdekking
De onderzoekers kwamen tot een interessante bevinding. “We troffen zeker twee gele pigmenten aan waarvan het gebruik in de klassieke oudheid tot nu toe volledig onbekend was,” concludeert Rasmussen. “Dit zijn loodantimonaat geel en loodtingeel. Beide zijn natuurlijk voorkomende minerale pigmenten. We weten niet of deze twee pigmenten algemeen verkrijgbaar, of juist zeldzaam waren. Toekomstige chemische studies van andere artefacten uit de oudheid kunnen daar wellicht meer duidelijkheid in scheppen.”


Verfmonsters genomen uit de kolomhoofdstad. Onder de groene verflaag bevindt zich een beige laag, geïnterpreteerd als een ondergrond aangebracht om het stenen oppervlak voor te bereiden voordat het wordt geschilderd. Foto: Ole Haupt.

Bindmiddelen
Onderzoekers troffen ook twee bindmiddelen aan; rubber en dierlijke lijm. Een knap staaltje werk, aangezien de meeste organische bindmiddelen snel door de tand des tijds vergaan. Het rubber komt waarschijnlijk van een acaciaboom en diende als oplosmiddel voor poederpigment. Rubber was een veelvoorkomend bindmiddel en is bijvoorbeeld ook teruggevonden op stenen zuilen in de tempel van Karnak en in muurschilderingen in het graf van koningin Nefertiti. Dierlijke lijm was eveneens een alom bekend product. Men vervaardigde dit door dierlijke huiden en botten in water te koken tot een gel-achtige massa die vervolgens werd gedroogd en verpulverd.

Gele pigmenten
De vondst van de twee gele pigmenten is erg bijzonder. Want onderzoekers hadden geen idee dat men deze pigmenten zo ver terug in de tijd al gebruikten. Tot nu toe was het oudste bewijs voor het gebruik van deze pigmenten aangetroffen in schilderijen uit de Middeleeuwen: de eerste schilderijen die loodtingeel herbergden stammen uit ongeveer 1300 na Christus. En de eerste schilderijen waarin kunstenaars loodantimonaat verwerkten verschenen pas in het begin van de zestiende eeuw op het toneel. Maar nu blijkt dat men al veel eerder dan gedacht deze twee gele pigmenten gebruikten. De onderzoekers troffen ook nog andere kleurpigmenten aan, waaronder calciet (wit), gips (wit), Egyptisch blauw (blauw), atacamiet (groen), hematiet (rood) en orpiment (goudgeel).

Het oude Egypte heeft mogelijk nog veel meer verrassingen voor ons in petto. Onderzoekers stuiten namelijk nog regelmatig op interessante vondsten. Nog niet zo lang geleden troffen ze bijvoorbeeld twee prachtig gedecoreerde sarcofagen aan die aan twee priesters toebehoorden. De tombe bleek verrassend goed bewaard te zijn gebleven. Ook werden er al eerder tientallen mummies teruggevonden. En op die manier komen we steeds een beetje meer over die oude maar verbluffende cultuur te weten.

https://www.sdu.dk/en/om_sdu/fakulteter ... _pigmenter