Lees het volledige artikel in de onderstaand link.De warmteregelaar van de aarde zwakt af. En dat kan ons idee van de klimaatverandering op z’n kop zetten
De Golfstroom in de Noord-Atlantische Oceaan is meetbaar zwakker geworden. Volgens modellen en experts zou de stroom zelfs kunnen stilvallen – wat zou betekenen dat de aarde niet langer opwarmt, maar juist afkoelt. ‘Een ineenstorting kan niet worden uitgesloten.’
We hebben het al veel te lang niet meer over de Golfstroom gehad, of correcter: de Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC). Dat krijg je met hypes. In 2004 keken we massaal naar de rampenfilm The Day After Tomorrow, een Hollywoodspektakel waarin de Golfstroom stilvalt en de wereld ‘overmorgen’ bevriest, vervolgens leerden we dat het toch wel ietsjes genuanceerder ligt – om daarna het hele onderwerp weer te vergeten.
De Atlantische Oceaan trekt zich weinig aan van onze fluctuerende belangstelling. En al kronkelend en wervelend geeft de warmwaterstroom die allesbepalend is voor het Nederlandse klimaat nieuwe geheimen prijs. Volgens de experts moeten we deze eeuw wel degelijk rekening houden met alternatieve klimaatscenario’s die een hoop van wat we dachten te weten over zeespiegelstijging en opwarming op z’n kop kunnen zetten.
Maar elk Golfstroomverhaal moet bij het begin beginnen.
Inderdaad, de kalkarme gronden die nu door cumulatieve vergiftiging met ammoniak en stikstofoxiden niet langer in staat zijn om divers natuurlijk leven in stand te houden. Maar dat is een ander verhaal, een verhaal uit het heden. Het zou nog 5.000 jaar duren voor de koe gedomesticeerd werd, en daarna nog eens 8.000 jaar tot de eerste SUV-bestuurder werd getemd. De wereld was koel, maar de lucht was schoon. Je zou ’m zo willen inademen.
Ook de ergste kou was er wel uit. Tijdens het dieptepunt van de laatste ijstijd was het op aarde 6 graden kouder dan nu en bereikten ijskappen hun maximale omvang. Als gevolg lag de zeespiegel 125 meter lager dan wij nu normaal vinden – om nog even te beklemtonen dat je bij klimaatverandering op langere tijdschalen niet hoeft te rekenen in millimeters.
Klimaatverandering op de lange termijn laat zich niet berekenen in millimeters.
Sindsdien draaide het noordelijk halfrond zich in de zomermaanden geleidelijk wat meer naar de zon, waardoor her en der open plekken ontstonden in de sneeuw. Daar ging de aardbodem broeien en werd een kiem gelegd voor verdere opwarming. 13.000 jaar geleden was die opwarming aardig onderweg, en menig jager-verzamelaar verheugde zich op het aanbreken van het Holoceen, het milde tijdperk waarin de mens de macht zou overnemen.
Maar ook ijskappen ontdooien in de lente. Het gaat per losse druppel, maar kan enorme proporties bereiken. Lake Agassiz, bijvoorbeeld. Een deel van het smeltwater van de inmiddels volledig verdwenen Canadese ijskap raakte ingesloten tussen het landijs en het Amerikaanse continent – waar zich een reusachtig binnenmeer vormde, groter dan enig meer in de moderne wereld. Het was een instabiele situatie, en het Agassizmeer is verschillende keren leeggelopen, in verschillende richtingen. Zo’n 13.000 jaar geleden vond het smeltwater een uitweg via het dal van de Mackenzie, in noordwestelijke richting door Canada. Een enorme plens zoet water loosde richting poolgebied, in theorie genoeg om de hele Noordelijke IJszee zes meter te laten stijgen. Dat gebeurde niet, want de Noordelijke IJszee heeft ook een afvoerputje. Dat ligt bij Groenland, waar Arctisch water de Atlantische Oceaan in stroomt.
Maar omdat zoet water sneller bevriest dan zout water, ging de ijsmachine van de Noordpool overuren draaien. Zo dreef langs de kust van Groenland plots een enorme lading pakijs voorbij, dat pas ter hoogte van IJsland smolt. In dit zoete water verdronk de motor van de Golfstroom, die hortend en stotend tot stilstand kwam. Er gebeurde iets heel bijzonders: van de ene op de andere dag keerde de ijstijd terug. In slechts enkele decennia zakten de temperaturen op het noordelijk halfrond een aantal graden en breidden ijskappen zich weer uit.
De pas opgewarmde jager-verzamelaars moesten nog 1.200 jaar wachten voor eindelijk definitief de lente doorbrak. Als troost was er een geelwit bloempje dat paleoklimatologen op allerlei plekken in Europa terugvinden in afzettingen uit die periode. Zilverkruid. Dryas octopetala. Het bloemetje hoort bij het toendraklimaat. Even kort bloeien in de zomer, de rest van het jaar stijf bevroren. De laatste stuip van de ijstijd is naar deze bloem vernoemd en staat bekend als het ‘Jonge Dryas’.
SYSTEEM AARDE
Vanwege dit brokje klimaatgeschiedenis associëren wij een stilvallende Golfstroom met een ijstijdscenario. Maar vooralsnog bewegen we ons onverbiddelijk de andere kant op: richting een hittetijd. Onlangs verscheen in Nature een zorgwekkend commentaar over tipping points in het klimaatsysteem: plekken waar een domino-effect kan optreden als de klimaatverandering voorbij een drempel gaat. Bijvoorbeeld afsmelting van de West-Antarctische ijskap, of verdroging van de Amazone. Britse en Duitse klimaatwetenschappers definieerden in 2008 tien van dergelijke kantelpunten. Bijna twaalf jaar later blikt dezelfde onderzoeksgroep terug, en constateert dat inmiddels negen van de tien kantelpunten ‘actief zijn geworden’ – ietwat sneller dan gehoopt. Niet alleen omdat de wereld stevig is blijven uitstoten, maar ook omdat wetenschappers de gevoeligheid hebben onderschat.
Ook op hun lijst: de Atlantic Meridional Overturning Circulation. Metingen in de Golfstroom tonen aan dat dit deel van de oceaancirculatie inmiddels 15 procent is afgezwakt. Dat kan forse gevolgen krijgen. Sterker nog: de eerste gevolgen merken wij in Nederland nu al. Komen we zo op terug.
Negen van de tien plekken waar een domino-effect kan optreden als de klimaatverandering voorbij een drempel gaat, zijn inmiddels ‘actief geworden’.
18 tot 22 minuten leestijd.
https://www.vn.nl/warmteregelaar-aarde-zwakt-af/
